ترانزیت یعنی چه؟ همه چیز درباره ترانزیت و مفاهیم مختلف آن

Transit یک اصطلاح لاتین است که معنی آن جابجایی و یا منتقل کردن می باشد. در فرهنگ لغت آکسفورد، کلمه Transit به معنای انتقال دادن افراد یا اشیا، از یک نقطه به نقطه ای دیگر تعریف شده است. از کلمه ترانزیت در زبان فارسی نیز استفاده می شود. کاربرد کلمه ترانزیت در زبان فارسی، مربوط به حوزه حمل و نقل است.
جالب است که بسیاری از افراد، مفهوم ترانزیت را در معنای صحیح استفاده نمی کنند. اما ما در این مطلب، قرار است تا مفهوم درست Transit در حمل و نقل را بررسی کنیم و کاربرد این کلمه در امور گمرکی و انتقال بار را توضیح دهیم.

ترانزیت کالا چیست؟

به جابجایی کالاهای گمرک نشده، که از یک گمرک به گمرک دیگر منتقل می شوند، ترانزیت می گویند. بین کشور مبدا و مقصد، کشورها و گمرکات مختلفی وجود دارند، اما بارهای ترانزیتی، قرار نیست در این گمرک ها بررسی شوند. این موضوع باعث حذف هزینه هایی همچون انبارداری، بازرسی کالا، هزینه بار زدن و خالی کردن بار از وسیله نقلیه و… می شود؛ در نتیجه، هزینه نهایی ترانزیت، کاهش پیدا می کند.
به کشورهایی که نه مبدا بار هستند و نه مقصد آن، بلکه بار از مسیر این کشور منتقل می شود، ترانزیت می گویند. کشور واسط بابت بایت خدمتی که ارائه می دهد، حق ترانزیت دریافت می کند.
ترانزیت کالا یک فرایند بین المللی است و تمام کشورها برای بهره بردن از مزایای آن، باید قوانین ترانزیت را رعایت کنند. اقتصاد برخی کشورها تا حد زیادی، وابسته به ترانزیت کالا است. کشورهای امارات و سنگاپور دو نمونه بسیار معروف از هاب ترانزیت در منطقه خودشان هستند. کشور ایران نیز در سال های اخیر، با تقویت زیرساخت ها، تسهیلات و امکانات مورد نیاز، سعی کرده تا ترانزیت کالا در ایران را گسترش دهد.

انواع ترانزیت کدامند؟

ترانزیت انواع مختلفی دارد. در این قسمت مفهوم انواع ترانزیت را بررسی می کنیم.

انواع ترانزیت از لحاظ قلمرو گمرکی

از لحاظ قلمرو گمرکی، ترانزیت به دو دسته ترانزیت داخلی و ترانزیت خارجی تقسیم بندی می شود.

ترانزیت خارجی (بین المللی)

به جابجایی کالا از یک کشور به کشور دیگر، ترانزیت خارجی یا ترانزیت بین المللی می گویند. در واقع ترانزیت خارجی به فرایند عبور کالا از یک گمرک مرزی و خارج شدن آن از گمرک مرزی دیگر گفته می شود. در ترانزیت بین المللی، کالایی که از کشور خارج می شود به دلیل شرایط واردات، از پرداخت حقوق گمرکی، عوارض و سود بازرگانی معاف است. مگر این که در قراردادهای ترانزیتی که با کشورهای دیگر بسته می شود، وضعیت هزینه ها به شکل دیگری تعیین شده باشد.

برای حمل خارجی، یک سری مدارک نیاز است که حتما باید دریافت شده باشد. این مدارک عبارتند از: مجوز عبور برای ورود کالای ترانزیتی، گذرنامه، فاکتور خرید، بارنامه کالا، لیست عدل بندی، معرفی نامه، ضمانت نامه (تعهد قانونی)، وکالت نامه، تصویر کارت بازرگانی، مجوز بانک و راهنمای CHR جاده ای.

ترانزیت داخلی

گاهی واردکنندگان کالا، محصولی را وارد کشور می کنند، اما به دلایلی، امکان ترخیص از گمرکی که بار به آن تحویل شده، وجود ندارد. ترافیک و حجم بالای بار، از جمله این دلایل می باشد. بر اساس ماده 60 قانون گمرکی کشور، بار می تواند به درخواست صاحب بار و یا به تشخیص گمرک، به یک گمرک دیگر در کشور منتقل شود، تا امور گمرکی و ترخیص کالا در آن گمرک انجام شود. به عبور بار از گمرک اول داخلی تا گمرک دوم داخلی، ترانزیت داخلی می گویند.
ترانزیت داخلی به درخواست صاحب بار، یا خود گمرک انجام می شود. طبق قانون، اگر درخواست ترانزیت داخلی به خواست مالک بار باشد، حق بیمه و خسارات احتمالی وارده به بار در حین ترانزیت کالا، به عهده خود اوست. اما در صورتی که ترانزیت داخلی به درخواست گمرک انجام شود، محافظت از بار و پرداخت هزینه ها، به عهده گمرک کشور است.
هزینه ترانزیت داخلی ثابت نیست. این هزینه بر اساس فاکتورهایی همچون نوع کالا، ارزش کالا، نوع ترانزیت داخلی، مسیر Transit، میزان فاصله مبدأ تا مقصد و… تعیین می شود.
کالاهای ترانزیتی برای عبور نیاز به داشتن مدارک خاصی دارند. این مدارک شامل بارنامه، فاکتور فروش کالا، لیست عدل بندی، برگه ترخیصیه، پروانه بهره برداری شرکت تولیدکننده کالا، قبض انبار گمرک، گواهی مبدأ و گواهی ثبت سفارش می باشد.
در مفهوم ترانزیت، شرکت حمل و نقل بین المللی مورد نظر، حتما باید اجازه کتبی حمل داخلی را داشته باشد. این مجوز باید در برگه بارنامه قید شده باشد.

بعد از اینکه بار به گمرک دوم تحویل داده شد، امور اداری آن انجام شده و حقوق گمرکی نیز در گمرک مقصد پرداخت می شود.  بعد از تهیه مدارک و اظهارنامه از سوی گمرک، تمامی محموله ها با دقت تمام ارزیابی و بررسی می شوند، تا از تطابق کالاها و مدارکشان اطمینان حاصل شود. بعد از آن در صورت نبود مشکل، بار ترخیص می گردد.

انواع ترانزیت از لحاظ روش حمل بار

از لحاظ روش حمل بار، ترانزیت می تواند به صورت زمینی، دریایی، ریلی، هوایی و یا ترکیبی از این روش ها انجام شود. در این بخش اطلاعاتی در رابطه با انواع روش های حمل بار ترانزیت ارائه می دهیم.

ترانزیت دریایی

اولین و قدیمی ترین نوع ترانزیت، ترانزیت دریایی است. این روش انتقال، هنوز هم جزو پرکاربردترین و محبوب ترین روش های ترانزیت است. در این روش، ترانزیت کالا با استفاده از کشتی باربری، قایق و یا لنج انجام می شود. با توجه به اینکه حمل و نقل دریایی یک روش امن بوده و محدودیت زیادی در وزن و حجم بار ندارد، بسیار مورد استقبال قرار می گیرد. هزینه اقتصادی نقل و انتقال، از دیگر دلایل محبوبیت حمل و نقل دریایی است.
طبیعتا این نوع ترانزیت برای کشورهایی قابل استفاده است که دسترسی به دریای آزاد داشته و یا مرز آبی گسترده ای با کشورهای دیگر دارند. برای مثال ایران، از شمال با کشورهایی همچون روسیه مرز آبی مشترک دارد. همچنین در جنوب، از طریق دریای عمان و خلیج فارس، دسترسی به آب های آزاد جهان دارد. همین موقعیت ویژه، ایران را به کریدور مهمی در قاره آسیا تبدیل کرده است.

ترانزیت ریلی

به حمل بار و کالا با قطارهای باری و از طریق خطوط ریلی، ترانزیت ریلی گفته می شود. امکان استفاده از این ترانزیت، فقط برای مواردی وجود دارد که دارای خط آهن گسترده باشند.

ترانزیت هوایی

ترانزیت هوایی، یکی از پر کاربردترین و البته سریع ترین روش های ترانزیت است. از ترانزیت هوایی بیشتر برای انتقال محصولات پزشکی، دارویی، غذایی و هر چیزی که در بازه کمی فاسد می شود، استفاده می کنند. سرعت انتقال در ترانزیت هوایی، مهم ترین عاملی است که این روش انتقال را محبوب کرده است. معمولا در بارهایی که به موقعیت مکانی بسیار دوری ارسال می شوند، از روش هوایی استفاده می شود.
مسیر و مرزهای هوایی امن، خطر آسیب به محصول را کاهش داده است. به همین دلیل، حمل و نقل هوایی روشی با امنیت بالا، برای ارسال کالا به حساب می آید. همچنین کالاهایی که از نظر حجم کوچک هستند نیز، با روش ترانزیت هوایی جابجا می شوند. البته این موضوع را در نظر بگیرید که حمل هوایی، نسبت به سایر روش های حمل و نقل، گران ترین مورد می باشد.

ترانزیت زمینی (جاده ای)

ترانزیت جاده ای، از مرسوم ترین و ساده ترین روش های حمل می باشد.

به جابجایی کالا از طریق خطوط جاده ای، ترانزیت زمینی گفته می شود. این نوع ترانزیت از طریق انواع کامیون چادردار، تریلی و… انجام می گیرد. ترانزیت زمینی، کاربرد گسترده ای در کشورهای نزدیک به هم دارد. مزیت اصلی ترانزیت جاده ای این است که کامیون و تریلی، در تمام مناطق امکان تردد دارند. در این روش انتقال، فرستنده کالا می تواند زمان حرکت و بارگیری را با توجه به شرایط خودش انتخاب کند.
هزینه ترانزیت جاده ای نسبت به سایر روش ها کمتر است. از طرفی سرعت رسیدن بار در ترانزیت جاده ای، نسبت به ریلی و دریایی بیشتر است؛ بنابراین برای کالاهای ترانزیتی که نیاز به شرایط نگهداری خاصی ندارند، این روش مناسب ترین می باشد.

کدام مدل انتقال بار بهتر است؟

همان طور که دیدیم، حمل و نقل بین المللی و ارسال کالا به روش های مختلفی امکان پذیر است. هزینه ارسال بار به خارج از کشور، در هر یک از این روش ها، متفاوت است. شما باید بر اساس نوع بارتان، بهترین روش برای انتقال را انتخاب کنید. عواملی که در تعیین بهترین روش جابجایی بار تاثیر دارند عبارتند از:

• ابعاد بار
• سایز محصولات
• وزن و حجم محموله
• قیمت محموله و ارزش کل بار
• محدودیت زمانی رسیدن بار به مقصد
• راه های انتقال موجود بین کشور مبدا و مقصد

ممکن است بین کشور A و B، مسیر دریایی وجود نداشته باشد؛ بنابراین برای این بار خاص، امکان حمل از طریق ترانزیت دریایی وجود ندارد. به طور کلی در مواردی که بار شما فاسدشدنی است یا باید در کمترین زمان ممکن به مقصد برسد، روش ارسال هوایی بهترین است. در غیر این صورت روش ریلی، جاده ای و دریایی، با درنظر گرفتن راه های ارتباطی موجود، همگی مناسب هستند.

از آنجایی که انتخاب روش مناسب برای انتقال بار، تا حد زیادی در هزینه واردات و صادرات تاثیر می گذارد، بهتر است در این زمینه از شرکت های فعال در حوزه تجارت، کمک بگیرید. سپردن مراحل حمل و نقل بین المللی به شرکت های فعال در این حوزه، به شما کمک می کند تا مراحل ترانزیت و ترخیص کالا از گمرک به شیوه صحیح انجام شود.