صادرات کالا به سایر کشورها می‌تواند منبع رشد قابل توجهی برای کسب و کارها، در قالب بازارها و فرصت‌های جدید باشد. در این فرآیند، کسب و کارهایی که به تازگی وارد این نوع تجارت شده اند، احتمالاً با خطرات جدیدی مواجه خواهند شد، به ویژه در مورد مدیریت پرداخت‌ها، که ممکن است قبلاً با آن مواجه نشده یا آن را تجربه نکرده باشند. اما با مدیریت دقیق، این کسب و کارها می‌توان تأثیر احتمالی ریسک‌های جدید بر کسب و کار خود و چگونگی کاهش این ریسکها را به تنهایی یا با کمک بیمه کاهش داد. بنابراین در این مقاله قصد داریم ریسک ها و چالش های صادرات و راهکارهای کاهش و مدیریت ریسک را بررسی کرده و بازارهای پر ریسک ایران برای صادرات را معرفی کنیم.
انواع ریسکها و چالش های صادراتی چیست؟
در تجارت بین‌المللی، شرکت‌ها ممکن است با انواع مختلفی از ریسک ها و چالش های صادراتی رو به رو شوند. تحت تأثیر تغییرات شدید در محیط سیاسی، نوسانات شاخص‌های تجاری و اقتصادی، این شرکت‌ها ممکن است نسبت به بازارهای داخلی، واکنش بیشتری نشان دهند. هنجارها و فرهنگ‌های تجاری نیز می‌تواند متفاوت باشد. افزایش یا کاهش نرخ ارز، همچنین تغییرات در محیط سیاسی، تجاری و قانونی، همگی می‌توانند بر صادرکنندگانی که در یک کشور یا منطقه خاص فعالیت دارند تاثیر گذار باشند.
1. ریسک ها و چالش های صادرت سیاسی
هنگام تجارت در کشورهای مختلف، صادرکنندگان ممکن است با خطرات سیاسی مختلف رو به رو شوند. برخی از این خطرات به خوبی شناخته شده و قابل پیش‌بینی هستند، اما برخی دیگر به طور ناگهانی و غیرمنتظره ممکن است پدیدار شوند. عواملی همچون انتخابات، تحریم‌ها، فشارهای دولت‌های خارجی یا ناپایداری‌های داخلی، می‌توانند به سرعت وضعیت سیاسی را تغییر دهند. به طور کلی، هر چه سیستم‌های تجاری، مالی و اجتماعی یک کشور پایدارتر باشد، ریسک سیاسی در آن کمتر خواهد بود.
هنگامی که وضعیت سیاسی یک کشور تغییر می‌کند یا بدتر می‌شود، کسب و کار های فعال در آن کشور ممکن است با مشکلات گوناگون روبرو شوند. دولت‌ها ممکن است به مصادره دارایی‌ها پرداخته و کسب وکارها ممکن است با موانعی در زمینه دریافت پول از خارج از کشور مواجه شوند. در صورتی که کسب وکارها در زمان آشفتگی‌های سیاسی یا تغییرات سیاست‌های دولت آسیب ببینند، ممکن است مشتریان اقدام به تأخیر یا عدم پرداخت صورتحساب‌ها کنند. جالب است بدانید که صادرکنندگان ایرانی بسیاری در دام چنین رفتار هایی از سمت طرف خارجی قرارداد صادرات خود می‌افتند و به علت نا آشنا بودن با قوانین، ضرر هنگفتی را تجربه می‌کنند.
از آن رو که پیش‌بینی یا کاهش مستقیم ریسک سیاسی بسیار دشوار است، کسب‌وکارهای فعال در حوزه صادرات می‌توانند با دقت اخبار وضعیت سیاسی کشورهایی که در آنها فعالیت دارند را دنبال کنند. با اتخاذ یک فرآیند شفاف، کسب و کارها می‌تواند اقداماتی را برای محدود کردن ریسک‌های مالی خود انجام دهد؛ به عنوان مثال، برخی از بیمه نامه‌ها، از جمله بیمه اعتباری، ممکن است پوششی برای خسارات ناشی از تغییرات در محیط سیاسی ارائه دهند.
2. ریسک ها و چالش های صادرات در مسائل قانونی
قوانین و مقررات در سراسر جهان به شدت متفاوتند. آنچه که در یک کشور رواج دارد، ممکن است در کشور دیگر مطرح نباشد. به همین دلیل، صادرکنندگان ممکن است با مسائل حقوقی مرتبط با انواع حوزه‌های تجاری مانند گمرک، قراردادها، ارز، مسئولیت و حقوق مالکیت معنوی مرتبط با محصولاتی که عرضه می‌کنند، روبه رو شوند.
کمک گرفتن از مشاوران حقوقی با تجربه و متخصص در حوزه حقوقی کشورهای مورد نظر، یکی از بهترین روش‌ها برای کاهش ریسک ها و چالش های حقوقی صادرات است. این رویکرد می‌تواند به صادرکنندگان کمک کند تا از درگیری در مواجهات حقوقی طولانی در کشورهای نا آشنا که ممکن است شامل مسائل حقوقی باشند، جلوگیری کند. اعتماد به مشاوران حقوقی ماهر و قابل اعتماد می‌تواند به تجار در پیش‌بینی و مدیریت بهینه مسائل حقوقی آینده کمک کند.
3. ریسک ها و چالش های صادرات در مسائل مالی
در حین انجام تجارت بین‌المللی، یکی از موارد حیاتی که صادرکنندگان باید با آن روبرو شوند، ریسک عدم پرداخت از سوی مشتریان است. در واقع، ریسک اعتبار در صادرات، یکی از اصلی‌ترین چالش‌های مالی است که یک صادرکننده ممکن است با آن مواجه شود. پیگیری یک مشتری به منظور دریافت پرداختی، حتی زمانی که او در داخل کشور قرار داشته باشد، دشواری‌های خود را دارد. وقتی این مشتری در کشور دیگری باشد، این موضوع ممکن است پیچیده‌تر شود.
همچنین ارزیابی اعتبار مشتریان بین‌المللی ممکن است چالش برانگیز باشد. همه کشورها دسترسی به اطلاعات دقیق سوابق اعتباری یا وضعیت فعلی مشتریان را ندارند. به منظور کاهش این ریسک‌های اعتباری، صادرکنندگان اغلب باید به پیش‌پرداخت یا ضمانت‌های اعتباری، مانند اعتبار اسنادی، قبل از ارسال کالا تکیه کنند. متأسفانه، این اقدام‌ها ممکن است منجر به تأخیر در حمل و نقل محموله‌ها یا حتی از دست دادن مشتریانی شود که قادر به ارائه این اسناد نیستند، و باعث از دست دادن فرصت‌های تجاری برای صادرکنندگان گردد.
در برخی حالات، بیمه اعتبار صادراتی می‌تواند به عنوان راهکاری بسیار مؤثر برای مدیریت ریسک های اعتبار صادراتی مطرح شود. علاوه بر اینکه این نوع بیمه، پوششی در صورت عدم پرداخت از سوی مشتریان فراهم می‌کند، امکان ارائه اطلاعات اعتباری ارزشمند درباره مشتریان فعلی و آینده را نیز فراهم می‌سازد. این امر به صادرکنندگان این امکان را می‌دهد که تصمیم‌های مرتبط با اعتبار خود را با دانش بیشتری اتخاذ کنند.
4. ریسک ها و چالش های صادرات در کیفیت
بعد از ارسال محصولات، ممکن است مشتری انتقاداتی درباره کیفیت آنها داشته باشد. این انتقاد ممکن است بر اساس نیازها و انتظارات خاص خریدار صورت گیرد و یا به عنوان یک فرصت برای مذاکره درباره تخفیف‌های ممکن بر روی محصولات ارسال شده، مطرح شود.
یکی از راه‌هایی که برای کنترل ریسک کیفیت مورد استفاده قرار می‌گیرد، استفاده از یک سازمان مستقل برای بازرسی محصولات قبل از ارسال است. اگر این امکان وجود نداشته باشد، صادرکننده می‌تواند قبل از ارسال سفارش نهایی، نمونه‌هایی از محصولات را به واردکننده یا مشتری نهایی ارسال کند تا این افراد بتوانند محصولات را بررسی کرده و تصمیم بگیرند که آیا کیفیت آنها قابل قبول است یا خیر.
5. ریسک ها و چالش های صصادرات در حمل و نقل و لجستیک
انجام یک تراکنش صادراتی تنها یک قسمت از فرآیند کل است. در این مرحله، محصولات فروخته شده باید به سرعت به مشتری ارسال شوند. در این مرحله، صادرکنندگان ممکن است با ریسک‌های مختلف حمل و نقل و لجستیک روبرو شوند. حمل و نقل بار بر اساس نوع کالاها و نیازهای ارسال متفاوت است. برخی محصولات نیازمند نگهداری در یخچال هستند و نباید در دماهای بالا یا پایین نگهداری شوند یا ممکن است تاریخ انقضا داشته باشند. همچنین برخی محصولات بسیار حساس هستند و نیازمند بسته‌بندی دقیق یا مونتاژ قبل از تحویل به مشتری هستند. همه این محموله‌ها باید قابل ردیابی باشند و در صورت بروز مشکل، ممکن است خریدار سعی درکاهش قیمت و یا حتی لغو سفارش داشته باشد.
6. چالش های صادارت درخصوص زبان و ریسک فرهنگی
برای تجارت با واردکنندگان و مشتریان در کشورهای دیگر، اعتماد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تفاوت‌های زبانی، فرهنگی، مذهبی و سایر جنبه‌های زندگی آنها نیازمند توجه دقیقی هستند. به عنوان مثال، زمانی که صادرکنندگان و مشتریانشان از زبان‌های مختلف برای ارتباط استفاده می‌کنند، اطلاعات جزئی و ابهامات می‌تواند در فرآیند ترجمه از بین برود.
آداب و رسوم فرهنگی متفاوت می‌تواند بر جوانب مختلفی از فعالیت‌های تجاری تأثیرگذار باشد، از ساعات کاری تا رفتار اخلاقی و حتی تمایل مشتریان به خرید. همچنین بخش‌های مختلفی برای صادر کنندگان وجود دارد که می‌تواند به طور ناخود آگاه منجر به ایجاد تنش یا توهین ناخواسته نسبت به مشتریان، مقامات دولتی و دیگر موارد حیاتی برای ارسال به‌موقع محصولات و دیگر جنبه‌های تجارت شود.
برای پیشگیری از این نوع مشکلات، بهترین روش این است که افرادی با توانایی صحبت به زبان محلی یا تجربه زندگی در یک فرهنگ یا منطقه خاص را در تیم داشته باشید. علاوه بر این، تمرکز صادرکنندگان بر ایجاد روابط تجاری محلی در کشورهای مقصد، می‌تواند به حل مشکلات در طول زمان تأثیرگذار باشد و روند ارتباطات و حضور صادرکنندگان را در بازار مقصد تقویت کند.
مدیریت ریسک ها و چالش های صادرات چیست؟
مدیریت ریسک در حوزه صادرات بدان معنا نیست که ریسکها به طور کامل حذف شوند. هیچ کسب و هیچ کاری بدون ریسک وجود ندارد، به خصوص زمانی که در حال همکاری با شرکای تجاری و مشتریان در کشورهای خارجی هستید. به جای اینکه ریسکها را از بین ببرید باید به دنبال مدیریت چالش ها و ریسک های صادرات باشید.از طرفی مدیریت ریسک به معنای اتخاذ اقداماتی است که در آن صادر کننده بتواند از خطرات آگاه باشد و بداند که چگونه می‌توان این خطرات را کاهش داد.
این اقدامات می‌توانند به کسب و کارها در مدیریت ریسک صادرات کمک کند تا بر روی ریسک‌های فردی و کلیت ریسک‌های صادراتی که با آن ها روبرو هستند تمرکز نمایند و بدین ترتیب این فرایند بهبود یابد. بنابراین در این فرانید نیاز است موارد زیر را مد نظر قرار دهید.
- شناسایی تمامی ریسک‌های احتمالی
- هر ریسک را بر اساس احتمال و شدت رتبه بندی کنید، این کار شامل ریسک‌های اقتصادی اساسی مانند تورم نیز می‌شود. همچنین ریسک سیاسی مانند ناهنجاری‌های سیاسی یا تحریم‌های اقتصادی در یک کشور یا منطقه خاص؛ و ریسک‌های خاص کسب و کار مثل کاهش پتانسیل تقاضا در بازار و تغییرات در اعتبار مشتریان را شامل می‌شود.
- بررسی استراتژی‌ها برای مدیریت انواع مختلف ریسک ها و چالش های صادرات، شامل توسعه شرایط پرداخت سفارشی، تمرکز بر شرکای تجاری در مکان‌ها یا صنایع خاص و بیمه در برابر خطرات ویژه و حیاتی در صورت امکان است.
- رصد ریسکها در طول زمان با تغییر شرایط، بررسی مرتب شرایط و رویکردهای مدیریت و کاهش ریسک با در نظر گرفتن اطلاعات جدید.
یک رویکرد قوی در مدیریت ریسک صادرات به صادرکنندگان این امکان را می‌دهد که با تعداد بیشتری از شرکای تجاری بین‌المللی همکاری کنند. یک شرکت با مدیریت ریسک مناسب می‌تواند با افزایش اطمینان، اعتبار و شرایط پرداخت مورد نظر را برای ارتقای رشد و تقویت روابط تجاری حیاتی بهبود بخشد، همچنین در صورت لزوم برای بهتر شدن روابط با مشتریان، روی کسب کار آنها سرمایه گذاری نماید.
بازارهای پر ریسک ایران برای صادرات
حدود 70 درصد کالاهای غیرنفتی ایران تنها به 5 کشور چین، عراق، امارات متحده عربی، افغانستان و هند صادر می‌شود. این کشور ها نیز در دسته کشورهای پرریسک برای صادرات در دنیا به شمار می‌روند اما ایران می‌تواند راحت تر با آنها تجارت کند، چرا که خود ایران نیز از کشورهای پر ریسک برای تجارت به شمار می‌آید. پس از محصولات نفتی بیشترین کالاهای صادراتی ایران مواد معنی و مصالح ساختمانی، محصولات کشاورزی و دامی، صنایع دستی و توتون و تنباکو است. معمولا صادرات این موارد به اندازه سایر بازارها ریسک ندارد اما همچنان با اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران، و بالا رفتن نمره ریسک صادرات ایران، تمامی بازارهای صادرات کشور با مشکلات بیشتری نسبت به قبل مواجه اند.
امروزه بازارهای جذاب اما پر ریسکی برای صادرات وجود دارد. به عنوان مثال برخی فکر می‌کنند صادرات کالاهای لوکسی مانند طلا، زعفران، خاویار، فرش‌های دستباف و غیره، می‌تواند سود بسیار زیادی را برایشان به همراه داشته باشد، اما از این موضوع که ریسک این کار بدون داشتن اطلاعات کافی چقدر زیاد است، غافلند. به طور مثال صادرات محصولات دریایی به علت کمبود بسته‌بندی استاندارد، محصولات لوکس به علت نیاز به مجوزهای خاص و برخی محدودیت‌ها و محصولات صنعتی به علت تطابق پذیری کمتر با استانداردهای جهانی، بازارهایی پر ریسک برای صدات به کشورهای اروپایی و آمریکایی به شمار می‌روند.
نتیجه گیری
بیشتر ریسک‌های صادراتی به کشور مورد نظر شما به صادرات بستگی دارند. برخی از این ریسکها آشکار هستند، مانند عدم پایداری سیاسی، در حالی که برخی دیگر کمتر قابل تشخیص هستند. شناسایی و درک این ریسکها اولین گام مهم به سوی مدیریت کلی ریسک ها و چالش های صادرات است. توصیه می کنیم قبل از اقدام به صادرات با افراد متخصص مشورت کنید و در صورت نیاز از خدمات شرکت‌های بازرگانی برای این کار استفاده کنید، چرا که همانطور که گفتیم، در هر صورت صادرات کالا از ایران کار پر ریسکی است.