بارنامه سندی است که از طرف باربری ها، برای حمل بار صادر می شود. بارنامه ها برای انواع روش های حمل زمینی، هوایی و دریایی صادر می شوند. در این سند مشخصات کامل کالا، مشخصات فرستنده، گیرنده و… درج می شود.
خوب است بدانید که انتقال محموله ها توسط راننده، بدون داشتن بارنامه امکان پذیر نیست. برای آنکه بارتان بدون هیچ مشکلی، در موعد مقرر به مقصد برسد، نیاز به یک بارنامه دقیق دارید. در این مطلب انواع بارنامه را معرفی می کنیم و قوانین و مقررات بارنامه را توضیح می دهیم.

بارنامه چیست؟

بارنامه (bill of loading) یک سند مهم در نقل و انتقالات بار به صورت زمینی، دریایی و هوایی است. بارنامه قرارداد حقوقی است که طبق آن، شرکت حمل کننده بار، اجازه دارد تا بار را از مبدا تحویل گرفته و به مقصد تحویل دهد. بدون این سند، جابجایی بار قانونی نیست.
تاریخچه صدور بارنامه قدمت بسیار زیادی دارد. اولین بارنامه ها در زمان روم باستان، به منظور ضبط و ثبت حمل بار کشتی ها صادر شدند. به تدریج و با گذشت زمان، روش های حمل دیگر نیز گسترش پیدا کردند و برای هر یک از آنها، بارنامه های مجزایی صادر شد.
بارنامه های اولیه بسیار ابتدایی بودند. این بارنامه ها بیشتر یک توافق دو طرفه بوده و با بارنامه هایی که امروزه صادر می شوند شباهتی نداشتند. قوانین رسمی برای ثبت بارنامه، برای اولین بار در سال 1350 میلادی تدوین شد. امروزه افراد باید برای تنظیم بارنامه، باید از این قوانین پیروی کنند. این قوانین باعث می شود تا بتوان بارنامه اصلی و جعلی را از یکدیگر تشخیص داد.

نمونه بارنامه های اولیه

برای اینکه بارنامه ارزش قانونی داشته باشد، باید تمام اطلاعات لازم در آن قید شده باشد. از جمله اطلاعاتی که حتما باید در بارنامه درج شود، مشخصات کالا، اطلاعات ارسال کننده، اطلاعات دریافت کننده بار و هزینه ها می باشد.

چرا داشتن بارنامه اهمیت دارد؟

تا اینجا گفتیم که داشتن بارنامه چه در حمل و نقل بین المللی و چه در حمل و نقل داخلی بار ضروری است. اما دلیل اهمیت این سند چیست؟ وقتی بارنامه ای صادر می شود و به امضای شرکت حمل و نقل و فرستنده بار می رسد، هرگونه ادعایی خلاف موارد ثبت شده در بارنامه، از هر دو طرف قرارداد غیرقابل قبول است؛ چرا که تمام شرایط از قبل مورد تایید طرفین قرارداد قرار گرفته است.
بارنامه سندی حقوقی است؛ این سند به صاحب بار این امکان را می دهد تا در صورت سرقت یا تصادف، پیگیری حقوقی کرده و خسارت خودش را جبران کند. در صورتی که حادثه ای برای حامل بار رخ دهد، فرستنده می تواند با مراجعه به بیمه، ادعای خسارت کند. در واقع داشتن بارنامه معتبر، تضمینی بر امکان دریافت خسارت از شرکت بیمه است.

انواع بارنامه کدامند؟

برای انواع روش های حمل نقل (جاده ای، هوایی، دریایی، ریلی) داشتن بارنامه ضروری است. هر روش حمل و نقلی، بارنامه مخصوص خود را دارد. انواع بارنامه ها شامل موارد زیر است:

بارنامه دریایی:

برای حمل و نقل بار توسط کشتی، باید بارنامه دریایی دریافت کنید. بدون اخذ این بارنامه، اجازه حمل بار از طریق انواع کشتی را نخواهید داشت. در حمل بار با کشتی، محموله فقط و فقط در بندری تخلیه می شود که نام آن در بارنامه درج شده است. بارنامه های دریایی به دو دسته تقسیم می شوند:

• بارنامه آن دک (on deck): مربوط به بارهایی است که در انبار کشتی جای نمی گیرند و باید روی عرشه گذاشته شوند. این نوع بار با توجه به اندازه و شرایطش، در طول مسیر امکان آسیب دارد.
• بارنامه آن بورد (on board: این بارنامه مربوط به بارهایی است که در انبار یا خن کشتی قرار داده می شوند و احتمال آسیب دیدنشان کم است.

بارنامه هوایی:

جابه جایی بار از طریق هواپیما، تنها با داشتن بارنامه هوایی امکان پذیر است. بدون داشتن این بارنامه، گیت پرواز، بار شما را قبول نمی کند. بارنامه هوایی یک سند قابل معامله است و می توان آن را به دیگری انتقال داد.

بارنامه راه آهن (ریلی):

راه آهن یکی از راه هایی است که از طریق آن بارهای زیادی جابه جا می شود. برای ارسال بار از طریق قطار، باید حتما بارنامه راه آهن دریافت کنید. این سند به هیچ عنوان قابل معامله نیست و نمی توان آن را به دیگری انتقال داد.

بارنامه کامیون:

بارنامه های کامیون مخصوص حمل از طریق مسیر جاده ای هستند. در پلیسراه ها، معمولا بارنامه ها چک می شوند و اگر راننده بارنامه ای همراه نداشته باشد، بار توقیف می گردد.

بارنامه سراسری:

گاهی اوقات مسافت مبدا و مقصد بار طولانی است. ممکن است در طول مسیر، امکان حمل با یک روش مشخص وجود نداشته باشد. در چنین مواقعی، شرکت های باربری به جای صدور چندین بارنامه برای وسایل نقلیه مختلف، یک بارنامه سراسری صادر می کنند. بارنامه سراسری برای حمل با کامیون، قطار یا کشتی صادر می شود. در این بارنامه می توان در مسیرهای مختلف، بار را به روش جدیدی ارسال کرد.

این بارنامه یک سند قابل معامله و انتقال است و در هر مقصدی از حامل قبلی، بار به حامل بعدی منتقل می شود. در این بین، شرکت باربری بر این نقل و انتقال نظارت می کند تا بار به سلامت به مقصد برسد. شرکت های باربری که اقدام به صدور بارنامه سراسری می کنند، وظیفه ندارند در بارنامه ذکر کنند که بار در مسیر، با چه وسیله ای حمل شود، یا اینکه در کجا و چطور به وسیله حمل و نقل بعدی منتقل شود.

بارنامه مرکب(فیاتا)

بارنامه مرکب تا حدودی مشابه بارنامه سراسری است؛ با این تفاوت که در بارنامه مرکب، شرکت باربری موظف است دقیقا شرح دهد که بار در هر مقصد، با چه وسیله ای حمل و به چه وسیله دیگری تحویل داده می شود. این نوع بارنامه معمولا در حمل و نقل بین المللی کاربرد دارد؛ با توجه به حساسیت دولت ها در حمل و نقل بین المللی، شرکت های باربری موظفند تا مسیر حرکت بار را با جزئیات دقیق و به طور شفاف تشریح کنند.

بارنامه رسید پستی

بارنامه رسید پستی برای بسته هایی صادر می شود که توسط شرکت پست ارسال می شوند. این مورد درواقع همان کد پیگیری است که بعد از تحویل بار به اداره پست، برای گیرنده پیامک می شود. افراد با داشتن این کد می توانند به سامانه پستی مراجعه کرده و شرایط بسته خود را از نظر زمان تحویل یا مکانی که بسته اکنون در آن قرار دارد، پیگیری کنند.

بسته به اینکه می خواهید بار شما از چه طریقی به مقصد برسد، نوع بارنامه تان متفاوت خواهد بود.

قوانین و مقررات بارنامه چیست؟

قوانین و مقرراتی برای بارنامه ها وضع شده است که باید طرفین مرتبط با بارنامه، از جمله شرکت حمل، راننده، فرستنده بار و گیرنده بار باید به آن دقت کنند. مهم ترین مقررات در زمینه بارنامه به شرح زیر می باشد:

مقررات صادرکنندگان بارنامه (شرکت حمل و نقل)

شرکت باربری، بارنامه را به عنوان سند بین صاحب بار و خودش تنظیم کرده و طرفین آن را امضا می کنند. نام شرکت باربری، از مواردی است که در بارنامه درج می شود. شرکت حمل، برای عبور بار از مرز شهر یا کشور، باید پروانه عبور را از مراجع ذی صلاح اخذ کند.

اطلاعات کلی بار، باید با دقت در بارنامه درج شوند. این اطلاعات شامل ماهیت، نوع، وزن، ابعاد، تعداد، شکل بسته بندی، وضعیت ظاهری و به صورت کلی هرآنچه که هویت یک بار را به طور کامل شرح می دهد، می باشد. اطلاعات ثبتی بارنامه مورد دیگری است که تعیین کننده اعتبار بارنامه است. هر بارنامه شامل اطلاعاتی نظیر شماره بارنامه، سریال بارنامه و تاریخ تنظیم است. این اطلاعات در قسمت بالایی بارنامه درج می شوند.
شرکت حمل بایستی هزینه های کامل حمل کالا را به فرستنده شرح دهد و کرایه حمل و سایر هزینه ها را در بارنامه درج کند. بارنامه صادر شده باید از بیمه مسئولیت برخوردار باشد، تا در صورت بروز حادثه، گیرنده بار بتواند خسارتش را از بیمه دریافت کند.

مقررات فرستنده بار

مشخصات فرستنده بار، از موارد دیگری است که در بارنامه ثبت می شود. نام و نام خانوادگی فرستنده، آدرس دقیق و شماره تلفن کسی که بار را تحویل می دهد، در بارنامه ثبت خواهد شد. فرستنده باید اطلاعات دقیقی در رابطه با مشخصات بار و آدرس محل بارگیری ارائه دهد. همچنین آدرس دقیق محل تخلیه بار، از فرستنده گرفته می شود. مشخصات کالا از نظر تعداد، وزن، ارتفاع، طول، عرض، نوع بسته بندی و… مواردی هستند که باید فرستنده اعلام کند.
هزینه حمل بار، طبق قرار قبلی، باید توسط ارسال کننده یا تحویل گیرنده بار، به صورت پیش کرایه و یا پس کرایه پرداخت شود.

مقررات گیرنده بار

مشخصات گیرنده از دیگر مواردی است که در بارنامه قید می شود. بار ارسالی در مقصد، باید تنها به گیرنده قانونی تحویل داده شود. گیرنده بایستی در زمان از قبل تعیین شده، برای دریافت بار حاضر باشد، در غیر این صورت، شرکت باربری می تواند حق توقف ساعتی دریافت کند.
در صورتی که هزینه حمل برعهده گیرنده بار است، باید هزینه را به طور کامل پرداخت کند.

مقررات راننده و حامل بار

راننده از جمله افرادی است که مشخصات وی در بارنامه ثبت می شود. شماره شناسنامه، کد ملی، آدرس محل سکونت، شماره گواهینامه، محل صدور کارت هوشمند و دفترچه کار راننده (هم راننده اول و هم راننده دوم) در بارنامه درج می شود.
در صورتی که بار توسط تریلی یا کامیون حمل می شود، اطلاعات اساسی خودرو از جمله نوع خودرو، شماره و سری پلاک و… نیز در بارنامه درج می گردد.
راننده باید بارنامه را در تمام مسیر حمل بار، همراه داشته باشد و در بازرسی های مربوطه، این سند را ارائه دهد. وی باید هنگام تحویل بار به گیرنده، شخصا حضور داشته باشد و بار را به سلامت تحویل دهد. برای دریافت تمام و کمال کرایه، باید تا مقصد بارنامه را همراه داشته و آن را تحویل دهد.

حضور به موقع در زمان بارگیری، رساندن به موقع بار در مقصد، حفظ و نگهداری از محموله بارگیری شده از زمان بارگیری تا زمان تخلیه و حضور به موقع جهت تخلیه بار در مقصد، وظایف حامل بار می باشد.

نمونه بارنامه

هزینه دریافت بارنامه شامل چه مواردی است؟

تنظیم بارنامه شامل هزینه هایی می باشد؛ در واقع تحویل دهنده، با درخواست حمل بار، اقدام به خرید بارنامه از شرکت حمل و نقل می کند. هزینه هایی که توسط شرکت حمل و نقل از صاحب بار دریافت می شود، بایستی در بارنامه قید شود. هزینه خرید بارنامه شامل موارد زیر می باشد:

• هزینه دریافت کد رهگیری مخصوص هر بار از نهاد مجوزدهی
• هزینه حمل و نقل بار و بارگیری در وسیله نقلیه
• کرایه حمل بار
• هزینه بیمه مسئولیت بار
• هزینه حمل و نقل و تخلیه بار در مقصد
• حق کمیسیون شرکت باربری (معمولا این مبلغ توسط حامل پرداخت می شود.)
• مالیات بر ارزش افزوده (این مبلغ باید توسط شرکت حمل و نقل پرداخت شود.)