گمرک سازمانی است که در مرزهای کشورها قرار دارد و می توان از طریق آن کالا های مورد نیاز کشور را به کشور وارد کرد یا مازاد تولیدات داخلی را به کشور های دیگر صادر کرد. از این رو هر تاجری باید به عنوان یک وارد کننده یا صادر کننده با مهم ترین مراکز گمرکی کشور آشنا باشد. در این مقاله قصد داریم شما را با گمرکات اصلی کشور تحت قالب لیست گمرکات ایران آشنا کنیم، پس تا انتها همراه ما باشید.

گمرک های واردات ایران

در ایران به دلیل دسترسی به مرز های آبی 3 نوع گمرک برای واردات و صادرات کالا وجود دارد شامل: گمرکات زمینی، هوایی، دریایی (بندری). که از این بین با توجه به هزینه های مناسب حمل بار، گمرک و نیاز کشور، بیشترین واردات از طریق گمرکات بندری صورت می گیرد. اما در ادامه ابتدا لیست گمرکات زمینی ایران را بررسی می کنیم.

• لیست گمرکات زمینی
  • گمرک شهریار تهران
  • گمرک بازرگان
  • گمرک غرب تهران
• لیست گمرکات دریایی (بندری)
  • گمرک چابهار
  • گمرک شهید رجایی بندر عباس
  • گمرک بوشهر
  • گمرک شهید با هنر بندی عباس
  • گمرک بندر امام خمینی
  • گمرک خرمشهر
• لیست گمرکات هوایی
  • گمرک فرودگاه امام خمینی
  • گمرک پیام کرج

لیست گمرکات زمینی ایران

ایران با 5440 کیلومتر مرز زمینی و با بیش از 20 پایانه مرزی، رتبه هفتم طول مرز زمینی جهان را دارد. بنابراین بیشترین واردات به ترتیب از طریق گمرکات دریایی، زمینی و در نهایت هوایی صورت می پذیرد. در ادامه لیست گمرکات زمینی اصلی ایران را مشاهده می کنید:

نام گمرک	کد گمرکی	شماره تماس	آدرس
گمرک شهریار تهران	10300	02166250642	تهران، بزرگراه فتح، شهرک خلیج فارس، بلوار خلیج فارس، انتهای خیابان بهشتی
گمرک بازرگان	30100	04434372912 04434372922	استان آذربایجان غربی، شهرستان ماکو، یک کیلومتری بازرگان، پل خاتون
گمرک غرب تهران	10200	02166184329	تهران، کیلومتر 10 بزرگراه فتح، بلوار شهید سامانی پور

گمرک شهریار تهران

گمرک شهریاراولین گمرک افتتاح شده در سال 1355 در تهران است که در کیلومتر 7 جاده قدیم تهران – کرج واقع شده است. گمرکات غرب و جنوب تهران نیز از زیرمجموعه های گمرک شهریار هستند. این گمرک به دلیل موقعیت جغرافیایی و امکاناتی که دارد روند امور گمرکی و ترخیص کالا را ساده کرده است و تبدیل به گمرک اصلی پایتخت شده است، از این رو در صدر لیست گمرکات زمینی ایران قرار می گیرد. در این گمرک فرش‌های ماشینی، چرم، پارچه، تلفن همراه و غیره ترخیص می شوند.

بر اساس آمار، میزان ترخیص کالا در سال 1395 از گمرک شهریار540 تن و به ارزش سه میلیارد و هفتصد هزار تومان بوده است که در آن محموله های تجاری 96 کشور مختلف در سال 95 از این گمرک ترخیص شده اند.

مزایای گمرک شهریار

گمرک شریار مزایای زیادی دارد که آن را به مهم ترین گمرک پایتخت تبدیل کرده است شامل:

• وسعت زیاد
• قرار داشتن در همسایگی پایتخت
• دسترسی به خطوط ریلی سراسر کشور
• دسترسی به بزرگراه‌های کلیدی کشور
• وجود 14 انبار مسقف، با ظرفیت و مجهز به سیستم اطفاء حریق
• دسترسی راحت به فرودگاه های امام و خمینی و مهر آباد
• ایمنی بالا و رعایت استاندارهای بین المللی در نگهداری محموله ها
• شبانه روزی بودن
• سرعت بالا در ترخیص محموله ها

گمرک بازرگان

گمرک بازرگان یکی دیگر از مهم ترین گمرکات در لیست گمرکات ایران است که 4000 متر مربع وسعت دارد و در یک کیلومتری مرز بازرگان، شهرستان ماکو، ترکیه و در استان آذربایجان غربی قرار گرفته است. از این رو این گمرک به دلیل نزدیکی به ترکیه، ارمنستان، گرجستان، آذربایجان و روسیه هزینه‌های حمل و نقل را برای تاجران کاهش داده است. به همین دلیل اهمیت این گمرک برای تاجران دوچندان شد است و تبدیل به درگاهی برای ارتباط با اروپا شده است.

به علاوه گمرک بازرگان با همکاری با گمرک یلدشت، صنم بلاغی و بازارچه های ساری مو روند ترخیصو صادرات کالا را برای تاجران سرعت بخشیده است و راحت تر کرده است. همچنین خوب است بدانید در این گمرک محموله هایی چون درب‌های اتوماتیک، انواع پارچه، پلاستیک، انواع سنگ، خشکبار، تجهیزات ساختمانی وارد، صادر و ترخیص می شوند. از این رو این گمرک روزانه محل تردد مسافران داخلی و خارجی و کامیون های حامل محموله های وارداتی و صادراتی بسیاری بوده است.

مزایای گمرک بازرگان

• امکان ترخیص پیله وری برای مرزنشینان
• فعالیت شبانه روزی
• واقع بودن در منطقه آزاد
• امکان ورود انواع تریلی، کامیون، ماشین‌های سواری و اتوبوس‌ها
• ترخیص راحت محصولاتی مانند مواد غذایی، آرایشی ، بهداشتی و دارویی به دلیل آب و هوای معتدل منطقه در تمامی فصول سال

گمرک غرب تهران

گمرک غرب تهران به طور معمول در لیست گمرکات ایران انتخاب اول تاجران برای واردات و صادرات است، چرا که این گمرک درمنطقه 10 تهران و در 10 کیلومتری جاده قدیم تهران – کرج واقع شده است و دسترسی خوبی به خطوط ریلی و بزرگراه های کلیدی کشور دارد. این گمرک توان پوشش 1900 نوع کالا ی صادراتی را دارد و در آن عمدتا محموله هایی چون پارچه، خودرو، اسباب بازی، شیر آلات بهداشتی، ماشین آلات راه سازی، لوازم خانگی، لاستیک و غیره وارد و ترخیص می شوند.

همچنین این گمرک به دلیل قرار گرفتن بین دو آزاد راه فتح و آزادگان به گمرک دیپلماتیک و اختصاصی سفارت خانه های کشور تبدیل شده است. در این گمرک خدماتی چون: واردات قطعی و موقت محموله های تجاری، صادرات قطعی و مقت محموله های تجاری، کارنه تیر مبداء و مقصد، گمرک قضایی، ترانزیت مبداء خارجی و غیره ارائه می شود.

مزایای گمرک غرب تهران

• امنیت بالا
• مجهز بودن به انبارهای وسیع، بزرگ و استاندارد
• موقعیت جغرافیایی مناسب
• دسترسی به به بزرگراه های مهم تهران
• انبارهای ویژه برای نگهداری از محموله های اشتعال زا
• پرسنل باتجربه
• تجهیزات مناسب برای جابه‌جایی محموله در انبار ها

لیست گمرکات بندری ایران

همانطور که پیش از این گفته شد بیشترین حجم مبادلات کالا از طریق گمرکات دریایی (بندری) ایران صورت می‌گیرد. چرا که ایران از شمال و جنوب به مرز های آبی دسترسی دارد و هزینه های حمل و نقل دریایی بسیار مناسب بوده و امکان جابه‌جایی حجم زیادی محموله از این طریق وجود دارد. از این رو در ایران تاجران می توانند محموله های خود را از طریق بنادر چابهار، امام خمینی، شهید رجایی، بوشهر، و خرمشهر وارد و صادر کنند در ادامه لیست گمرکات دریایی ایران را مشاهده می کنید.

نام گمرک	کد گمرکی	شماره تماس	آدرس
گمرک چابهار	55108	05435312200	سیستان و بلوچستان، چابهار، انتهای بلوار شهید ریگی، اداره کل بنادر دریانوردی
گمرک شهید رجایی بندر عباس	50100	07633514001	هرمزگان، بندرعباس، مجتمع بندری شهید رجایی
گمرک بوشهر	45110 – 45100	07733454542	بوشهر، کیلومتر 8 جاده بوشهر – شیراز، منطقه ویژه اقتصادی بوشهر
گمرک شهید باهنر بندرعباس	50200	07633513293-6	بندرعباس، بلوار پاسداران، میدان قائم، اداره گمرک شهید باهنر
گمرک بندر امام خمینی	40400	06152220710	بلوار پتروشیمی، خیابان بهار، بندر امام خمینی
گمرک خرمشهر	40202	06152221110	خرمشهر، بلوار امیرکبیر، خیابان فردوسی

گمرک چابهار

بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران در دریای عمان است و به دلیل قرار گیری در مسیر کریدور ترانزیتی بین المللی یکی از بنادرگمرکی مهم ایران است، از این رو اولین در لیست گمرکات ایران در دسته گمرکات دریایی قرار می گیرد. همچنین این بندر امن ترین راه ارتباطی ایران با آسیای میانه و کشورهای افغانستان، پاکستان و هند است. به علاوه در این بندر کشتی های بزرگ به دلیل وجود آب‌های عمیق و بریدگی‌های طبیعی به راحتی پهلو می گیرند.

مزایای گمرک چابهار

• هزینه‌های انبار داری عالی
• عدم متروکه شدن کالا
• صدور گواهی مبدا معتبر
• ارتباطی امن ایران با آسیای میانه
• ظرفیت بالا در پذیرش کانتینر، بارگیری و تخلیه انواع کالاهای وارداتی
• قرارگیری در مسیر کریدور ترانزیتی بین المللی
• ارائه تسهیلات به تجار برای واردات کالا
• در اختیار داشتن تجهیزات رادیایویی با برد بالا

گمرک شهید رجایی بندر عباس

گمرک شهید رجایی بندر عباس با 2400 هکتار وسعت، به دلیل دسترسی از طریق خلیج فارس به آب های آزاد یکی دیگر از گمرکات مهم در لیست گمرکات ایران است که در سال 1376 در هرمزگان تاسیس شده است. همچنین تاکنون بیش از 70 درصد صادرات و واردات کشور توسط این گمرک از طریق 80 بندر معروف جهان صورت گرفته است.

همچنین این گمرک به دلیل مجاورت با مناطق آزاد کیش، قشم ترخیص کالا را برای تجار ساده کرده است و محموله ها در این گمرک در سریع ترین زمان و با کمترین هزینه ترخیص می شوند. در این بندر به طور عمده واردات و صادرات محصولات فولادی ، فله خشک ، فله مایع و فرآورده های نفتی خام انجام می شود.

مزایا گمرک شهید رجایی بندی عباس

• پرسنل مجرب و ماهر و آگاه به قوانین گمرکی
• هزینه واردات و ترخیص کم
• نزدیکی به تنگه هرمز و دهانه ورودی خلیج فارس
• قرار گرفتن در محل تلاقی کریدور ترانزیتی شمال – جنوب
• اتصال به شبکه سراسری ریلی
• دسترسی به جاده ابریشم
• ظرفیت پذیرش بالا (تا 100میلیون تن کالا در سال)
• بهره مندی از 40 پست اسکله

گمرک بوشهر

بوشهر هفدهمین استان بزرگ ایران است که در این بین گمرک بوشهر بیشترین مرز دریایی (700 کیلومتر دریایی) را با خلیج فارس دارد و قدیمی‌ ترین بندر خلیج فارس است. این بندر از جنوب، شمال و غرب به خلیج فارس منتهی می‌شود از این رو به راحتی به عنوان یک گمرک اصلی در لیست گمرکات ایران قرار می گیرد که سهم زیادی در واردات و صادرات کشور دارد. همچنین در بندر بوشهر یک نیروگاه اتمی وجود دارد موجب رونق اقتصادی آن شده است.

مزایای گمرک بوشهر

• تخفیفات و تسهیلات ویژه گمرکی
• نزدیکترین گمرک ایران به کشور قطر
• امکان تخلیه بار به صورت شبانه روزی
• هزینه‌های انبارداری با قیمت مناسب
• امکان صادرات مجدد کالاهایی با ورود موقت
• ترانزیت با سرعت بالا
• دارای بنادر متعدد

گمرک شهید باهنر بندرعباس

گمرک شهید باهنر به عنوان سومین گمرک برتر استان یکی از قدیمی ترین و معروف ترین ها در لیست گمرکات ایران است که با 12 اسکله در شمال خلیج فارس و در نزدیکی مناطق آزاد کیش و قشم قرار گرفته است. این گمرک پس از گمرک شهید رجایی مهمترین گمرک فعال در جنوب کشوراست.حجم واردات و صادرات در این گمرک چیزی حدود 8000 تن بوده است.

همچنین در سال 1346اسکله ای با نام سورو در بندرعباس ساخته شد از این رو بسیاری از بازرگانان و تاجران این گمرک را جهت ترخیص کالای خود انتخاب می کنند. در این گمرک صادرات کالاهای غیر نفتی، انواع حمل و نقل مسافرتی و حمل و نقل جهت ترخیص کالا و همچنین ترخیص کالا هایی چون:

• ماشین ‌آلات راهسازی نو و دست دوم
• انواع خودرو
• شیرآلات بهداشتی
• انواع اسباب ‌بازی
• فرش ماشینی
• انواع چسب
• انواع لوازم خانگی بزرگ (از قبیل: یخچال، فریزر، لباسشویی، ظرفشویی، کولر گازی، تلویزیون)
• تجهیزات پزشکی
• انواع دوربین عکاسی و مداربسته
• کالاهای خاص نظامی
• سیگار و محصولات دخانی
• لوازم آرایشی و بهداشتی
• انواع پیش ‌سازه ها
• لاستیک
• انواع رایانه، نوت‌ بوک و لوازم جانبی و تجهیزات مرتبط

انجام می شود.

گمرک بندر امام خمینی

گمرک بندر امام خمینی با 11044 هکتار مساحت و 522 هزار متر مربع انبار مسقف یکی از بزرگترین بنادر ایران است . این بندر با 7 کیلومتر طول اسکله، 34 اسکله دارد و با وجود اداره ی بنادر، کشتیرانی و گمرک، 30 تا 40 میلیون تن کالا را در سال پوشش می دهد، از این رو بزرگترین بندر تجاری کشور به شمار می رود.

بندر امام خمینی در ماهشهر استان خوزستان است و در شمال غربی خلیج فارس قرار دارد و کوتاهترین و مطمئن ترین مسیر برای حمل بار زمینی از کشورهای عراق، ترکیه، قفقاز و آسیای میانه به کشورهای جنوب شرق آسیا، را دارد از این رو به راحتی در لیست گمرکات ایران قرار می گیرد.

همچنین این بندر 78 درصد از سهم ترانزیت مواد نفتی را به خود اختصاص دهد. در این بندرمواد سوختی، انواع ترکیبات شیمیایی، کالاهای ساختمانی، لوازم خانگی، انواع پنبه، گازها، محصولات پتروشيمي، محصولات نفتي، بنزين، کوره اوره صادر می شود و کالا هایی چون ذرت، آهن آلات، گندم، سويا، کنجاله سويا و غیره وارد می شود

مزایای بندر امام خمینی

• دسترسی به تمام کشور از طریق خطوط هوای، ریلی و جاده ای
• صدور قبض انبار و گواهی مبدا برای کالاهای وارداتی و صادراتی
• سامانه اظهارنامه گمرکی از راه دور
• طی شدن سریع تشريفات گمركي و ترخيص كالا
• پرداخت تسهیلات برای واردات ماشین آلات، قطعات یدکی،مواد اولیه بدون پرداخت حقوق گمرکی
• واردات و صادرات کالا بدون پرداخت عوارض گمرکی و سود بازرگانی جهت تولید
• معافیت گمرکی برای ورود کالاهای ساخته شده در منطقه ویژه به داخل کشور
• قابلیت تخلیه و بارگیری کشتی های کانتینری پست پاناماکسو کشتی های با ظرفیت 150هزار تن
• آزادی ورود و خروج کالاهای خارجی از کلیه مبادی و مقاصد در منطقه
• استفاده از تخفیف ویژه در هزینه‌های بندری
• ظرفیت پذیرش بیش از 700 هزارTEU کانتینر در سال

گمرک خرمشهر

گمرک خرمشهر با 230 هکتار وسعت و 20 اسکله، دومین گمرک کانتینری کشور است و یکی دیگر از گمرکات قدیمی و مهم در لیست گمرکات ایران است که تا قبل از جنگ ایران و عراق 90 درصد از واردات کشور از طریق این گمرک صورت می گرفت. اما امروزه این گمرک بیشتر برای واردات محموله های تجاری مربوط به بخش خصوصی کشور مورد استفاده قرار می گیرد و روزانه و 6000 تن کالا در این گرمک ترخیص می شود.

گمرک خرمشهر تنها 15 کیلومتر با گذرگاه مرزی شلمچه فاصله دارد از این رو یکی از بهترین راه ها برای ارسال کالا به عراق و کاهش هزینه ترخیص کالا است.همچنین این گمرک بهترین گمرک ترخیص لوازم خانه، آشپزخانه و لوازم برقی می باشد.

مزایای گمرک خرمشهر

• وجود تجهیزات پیشرفته جهت ترخیص کالا
• تخفیف 25 درصدی سود بازرگانی
• نقل و انتقال سریع محموله های تجاری با استفاده از راه های دریایی، زمینی و ریلی
• قرار گیری گمرک در منطقه آزاد اروند و کارون
• هم مرز بودن با عراق
• زیاد بودن شناورهای بومی برای حمل راحت بار با کشورهای حوزه خلیج فارس
• معافیت های مالیاتی 15 ساله برای تمام امور و فعالیت های بازرگانی انجام شده تا حدود 30 سال
• ارائه تسهیلات خاص برای انتقال کالاهای تولیدی
• داشتن اسکله اختصاصی به منظور پهلو گیری کشتی ها
• ترانزیت دریایی و زمینی کالا به عراق
• عدم محدودیت قانونی برای انتقال ارز به خارج از کشور
• ورود و ترخیص قطعات و ماشین آلات و مواد اولیه بدون عوارض گمرکی

لیست گمرکات هوایی ایران

حمل کالا های وارداتی از طریق هوایی یکی دیگر از راه های واردات کالا است. این روش بیشتر برای حمل سریع کالا ها به کار می رود اما نسبت به دیگر روش های حمل بار مقرون به صرفه نیست اما زمانی که کشور مبدا یا مقصد فاصله زیادی از یکدیگر داشته باشند واردات کالا از طریق گمرکات هوایی بهترین گزینه است. فرودگاه امام خمینی و فرودگاه پیام کرج مهم ترین گمرکات در لیست گمرکات ایران هستند.

نام گمرک	کد گمرکی	شماره تماس	آدرس
گمرک فرودگاه امام خمینی	10103	0215104515	تهران، کیلومتر 30 اتوبان تهران – قم، گمرک تجاری فرودگاه امام خیمنی (ره)
گمرک پیام کرج	10102	02633266011	کرج، مهرشهر، انتهای بلوار ارم، فرودگاه بین المللی پیام

گمرک فرودگاه امام خمینی

یکی از مهم ترین گمرکات ترانزیتی هوایی در لیست گمرکات ایران گمرک فرودگاه امام خمینی است که در 30 کیلومتری جنوب تهران واقع شده است و بیشتر واردات هوایی از طریق این گمرک در کشور در 6 زمینه انجام می شود. شامل:

• حوزه اول و دوم امور تجاری
• حوزه سوم امانات پستی
• حوزه چهارم امور مسافرتی
• حوزه پنجم و ششم امور تخصصی نفت

اما از آنجایی که واردات کالا به صورت هوایی بسیار گران است در این گمرک به طور معمول بسته های کوچک و متوسط وارد و صادر می شود.

مزایای گمرک فرودگاه امام خمینی

• دسترسی آسان به تهران و سایر جاده‌های ترانزیتی
• مجهز بود انبار ها به سردخانه برای نگهداری از کالاهای فاسد شدنی
• مجهزبودن انبار ها به سیستم اطفاء حریق
• ترخیص کالاهای وارداتی در کمترین زمان ممکن
• مجهز به آزمایشگاه جهت ارزیابی کالا
• انبارهای وسیع و بزرگ
• دسترسی به حمل و نقل جاده ای
• سرعت بالای ترخیص
• دسترسی به تجهیزات مدرن

گمرک پیام کرج

گمرک پیام متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری است که با 3600 هکتار وسعت در جنوب شهر کرج و 35 کیلومتری از تهران قرار دارد. این گمرک هوایی برای ترانزیت کالا و حمل و نقل تجاری در 4 فاز تاسیس شده است که هم اکنون تنها 3 فاز آن فعال است و روزانه حجم زیادی از انواع کالا از طریق این گمرک ترخیص و وارد کشور می شود. در این گمرک تاجران می‌توانند کالاهای خود را بدون نیاز به ثبت سفارش و هرگونه محدودیتی از طریق این گمرک ترخیص کنند.

مزایای گمرک پیام کرج

• دارای آزمایشگاه‌های IT و ICT
• دسترسی به خطوط ریلی
• نزدیکی به مراکز تولید عمده
• سرعت بالا در ترخیص
• دسترسی به شاهراه های مهم کشور
• قرار گیری در مسیر ارتباطی زمینی استان‌های مهم

جمع‌بندی

در این مقاله لیست گمرکات ایران را در سه دسته گمرکات زمینی، هوایی و بندری به همراه مزایای آن‌ها به شما معرفی کردیم. قوانین گمرکی به طور کلی در تمام گمرک های ذکر شده در این لیست یکسان است اما داشتن آگاهی کامل از قوانین گمرکی توسط تجار اهمیت زیادی دارد. از این رو اگر در این زمینه اطلاعات کمی دارید یا نیاز به راهنمایی دارید بهت است با شرکت های واردات و صادرات در این زمینه همکاری کنید یا از ان ها مشورت بگیرید تا محموله شما در سریع ترین زمان و بدون مشکل ترخیص شود.

شرکت بازرگانی CDI Express با سال ها سابقه در زمینه صادرات، واردات، ترخیص کالا، ترانزیت، حمل و کارگو و در اختیار داشتن تیمی مجرب، خبره و آگاه به قوانین گمرکی خدمات ذکر شده را در سریع ترین زمان ممکن به انجام می رساند. از این رو می توانید جهت دریافت خدمات با عقد قرارداد کار را به با خیال راحت به ما بسپارید و تنها به فکر گسترش کسب و کار خود باشید. همچنین می توانید جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره رایگان با کارشناسان ما تماس حاصل نمایید.

تجارت ایران همواره موضوع مورد توجه اقتصاددانان، سیاست گذاران و کسب و کارها در سراسر جهان بوده است. در سال 1401، ایران به دلیل همه‌گیری کووید-19، تحریم‌های اقتصادی و بی‌ثباتی سیاسی با چالش‌های زیادی مواجه شد. با این حال، با وجود این چالش ها، حجم تجارت ایران همچنان قابل توجه بود. در این مقاله نگاهی جامع به حجم واردات و صادرات ایران در سال 1401، برترین شرکای واردات و صادرات، عوامل موثر بر تجارت ایران، سیاست‌ها و توافق‌های تجاری، چالش‌های پیش روی کسب‌وکارهای ایرانی در تجارت بین‌الملل، فرصت‌های رشد تجارت ایران و چشم‌انداز آینده تجارت ایران خواهیم داشت.

درآمدی بر حجم واردات و صادرات ایران در سال 1401

اقتصاد ایران به شدت به تجارت بین المللی وابسته است. در سال 1401 حجم واردات و صادرات ایران 73 میلیارد دلار برآورد شده است. ارزش صادرات کشور 34 میلیارد دلار و ارزش واردات 39 میلیارد دلار بوده است. شرکای تجاری ایران عمدتاً در آسیا، اروپا و آفریقا قرار داشتند.

عمده صادرات ایران در سال 1401 شامل نفت خام، پتروشیمی، میعانات گازی و مواد معدنی بود. این در حالی است که عمده واردات کشور ماشین آلات، محصولات غذایی، دارویی و شیمیایی بوده است. همه‌گیری کووید-۱۹ تأثیر بسزایی بر تجارت ایران به‌ویژه واردات داشت. کشور ما در زمینه واردات کالاهای ضروری مانند تجهیزات پزشکی و مواد غذایی به دلیل تحریم های بین المللی با چالش های زیادی مواجه بود.

بررسی اجمالی واردات و صادرات ایران

در سال 1401 صادرات ایران عمدتاً بر نفت خام و مشتقات آن متمرکز بود که 84 درصد از کل صادرات را به خود اختصاص داد. سایر محصولات صادراتی قابل توجه محصولات پتروشیمی، مواد معدنی و محصولات کشاورزی بود. شرکای عمده صادراتی ایران چین، عراق، امارات متحده عربی و افغانستان بودند.

از سوی دیگر، واردات ایران عمدتاً بر روی ماشین آلات، محصولات غذایی و مواد شیمیایی متمرکز بود. بر این اسا شرکای اصلی واردات ما، کشورهای چین، امارات متحده عربی، ترکیه و کره جنوبی بودند. واردات ایران از چین 27 درصد از کل واردات را در سال 1401 به خود اختصاص داده است.

برترین شرکای واردات و صادرات ایران

واردات کالا از چین در سال 1401 با حجم مبادلات تجاری 20 میلیارد دلاری باعث شد تا همچنان برترین شریک تجاری ایران باقی بماند. این دو کشور بیش از یک دهه است که با یکدیگر شریک هستند و چین سرمایه گذاری زیادی در زیرساخت ها و صنعت نفت ایران انجام داده است. عراق در سال 1401 با حجم تجارت 8 میلیارد دلاری، دومین شریک تجاری ایران بود. دو کشور مرز طولانی مشترکی دارند و عراق مقدار قابل توجهی کالا از ایران از جمله برق و گاز طبیعی وارد می کند.

امارات متحده عربی سومین شریک تجاری ایران در سال 1401 با حجم تجارت 7 میلیارد دلاری بود. دو کشور سابقه طولانی در تجارت مشترک دارند و امارات یکی از بزرگترین صادرکنندگان مجدد کالاهای ایرانی است. افغانستان با حجم تجارت 5 میلیارد دلاری، چهارمین شریک تجاری ایران در سال 1401 بود. دو کشور مرز طولانی مشترکی دارند و ایران یکی از تامین کنندگان عمده کالاهای ضروری به افغانستان است.

تحلیل حجم واردات و صادرات ایران

حجم واردات و صادرات ایران در سال 1401 تحت تأثیر عوامل بسیاری از جمله تحریم های بین المللی، همه گیری کووید-19 و بی ثباتی سیاسی قرار گرفت. صادرات کشور نسبت به سال 1399، 26 درصد کاهش و واردات 17 درصد کاهش داشته است. کاهش صادرات عمدتاً به دلیل کاهش قیمت نفت و کاهش تقاضا برای نفت به دلیل همه‌گیری کووید-19 بود.

کاهش واردات عمدتاً به دلیل کاهش تقاضا برای کالاهای غیرضروری مانند کالاهای لوکس و خودرو بوده است. اما کاهش واردات با افزایش واردات کالاهای ضروری مانند تجهیزات پزشکی و محصولات غذایی جبران شد.

عوامل مؤثر بر تجارت ایران در سال 1401

تجارت ایران در سال 1401 تحت تأثیر عوامل بسیاری از جمله تحریم های بین المللی، همه گیری کووید-19 و بی ثباتی سیاسی قرار گرفت. ایالات متحده تحریم های اقتصادی زیادی را علیه ایران اعمال کرد که بر توانایی این کشور برای تجارت با سایر کشورها تأثیر گذاشت. تحریم‌ها، دسترسی ایران به سیستم‌های بانکی بین‌المللی را محدود می‌کرد که انجام معاملات بین‌المللی را برای شرکت‌های ایرانی دشوار می‌کرد.

همه‌گیری کووید-۱۹ تأثیر بسزایی بر حجم واردات و صادرات ایران به‌ویژه واردات داشت. این بیماری همه گیر، زنجیره های تامین جهانی را مختل کرد که بر توانایی ایران برای واردات کالاهای ضروری مانند تجهیزات پزشکی و محصولات غذایی تأثیر گذاشت. این همه گیری همچنین تقاضا برای کالاهای غیرضروری مانند کالاهای لوکس و خودرو را کاهش داد که بر توانایی ایران برای صادرات این کالاها تأثیر گذاشت.

بی ثباتی سیاسی در منطقه بر حجم واردات و صادرات ایران نیز تأثیر گذاشت. درگیری های جاری در سوریه و یمن و همچنین تنش ها بین ایران و عربستان سعودی بر توانایی ایران در تجارت با این کشورها نیز تأثیراتی گذاشته است.

سیاست ها و موافقت نامه های تجاری ایران

ایران برای افزایش حجم مبادلات تجاری خود به طور فعال در حال پیگیری قراردادهای تجاری با سایر کشورها بوده است. در سال 1401 ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) که شامل روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان است، قرارداد تجارت ترجیحی امضا کرد. این توافق کاهش تعرفه‌ها را بر برخی کالاهای تجارتی بین ایران و کشورهای اوراسیا اجازه می‌دهد.

ایران همچنین یکی از اعضای سازمان همکاری اقتصادی (اکو) است که شامل ده کشور منطقه است. هدف ECO ارتقای همکاری اقتصادی و تجارت بین کشورهای عضو است. ایران با بسیاری از کشورهای اکو از جمله ترکیه، پاکستان و افغانستان قراردادهای تجاری امضا کرده است.

چالش های پیش روی کسب و کارهای ایرانی در تجارت بین الملل

کسب و کارهای ایرانی در انجام تجارت بین المللی با چالش های زیادی روبرو هستند. تحریم‌های بین‌المللی اعمال‌شده علیه ایران، دسترسی کسب‌وکارها به سیستم‌های بانکی بین‌المللی و انجام معاملات بین‌المللی را دشوار می‌کند. همچنین عدم دسترسی به سیستم‌های بانکی بین‌المللی، دریافت وجه از مشتریان بین‌المللی را برای کسب‌وکارهای ایرانی دشوار می‌کند.

کسب و کارهای ایرانی در زمینه واردات کالاهای ضروری مانند تجهیزات پزشکی و محصولات غذایی نیز با چالش هایی مواجه هستند. همه‌گیری کووید-19 زنجیره‌های عرضه جهانی را مختل کرد که بر توانایی ایران برای واردات این کالاها تأثیر گذاشت. محدودیت های حمل و نقل بین المللی نیز دریافت به موقع این کالاها را برای بازرگانان ایرانی با مشکل مواجه کرده است.

فرصت های رشد در حجم واردات و صادرات ایران

با وجود چالش‌هایی که کسب‌وکارهای ایرانی در تجارت بین‌الملل با آن مواجه هستند، هنوز فرصت‌های زیادی برای رشد در تجارت ایران وجود دارد. ایران دارای جمعیت جوان و تحصیلکرده ای است که آن را به بازاری جذاب برای بسیاری از مشاغل تبدیل می کند. این کشور همچنین دارای منابع طبیعی قابل توجهی از جمله نفت، گاز و مواد معدنی است.

ایران همچنین از نظر استراتژیک بین آسیا، اروپا و آفریقا قرار دارد که آن را به مکانی ایده آل برای مشاغلی تبدیل می کند که به دنبال گسترش فعالیت های خود در این مناطق هستند. این کشور سرمایه گذاری زیادی در زیرساخت های خود از جمله بنادر و سیستم های حمل و نقل خود انجام داده است که حمل و نقل کالا به ایران و از ایران را برای تجارت آسان تر می کند.

موقعیت جغرافیایی ایران و منابع زیاد آن باعث شده تا هر روزه در بنادر مختلف آن شاهد پهلوگیری کشتی های تجاری متعدد و حمل و نقل انواع کالا باشیم. در این میان کشورهایی همچون چین و امارات بیشترین حجم واردات و صادارت کالا را از طریق دریایی، دارند که این کالاها به صورت عمده یا خرده بار از چین و امارات به کشور وارد می شوند.

چشم انداز آینده حجم واردات و صادرات ایران

چشم انداز آینده حجم واردات و صادرات ایران به عوامل بسیاری از جمله لغو تحریم های بین المللی، حل و فصل درگیری های سیاسی در منطقه و همه گیری مداوم کووید-19 بستگی دارد. لغو تحریم‌های بین‌المللی به کسب‌وکارهای ایرانی امکان دسترسی به سیستم‌های بانکی بین‌المللی و انجام معاملات بین‌المللی را آسان‌تر می‌دهد.

حل مناقشات سیاسی در منطقه همچنین به ایران اجازه می دهد تا تجارت راحت تری با همسایگان خود داشته باشد. مشارکت ایران در قراردادهای تجاری مانند EAEU و ECO نیز به افزایش حجم تجارت آن کمک خواهد کرد.

نتیجه

حجم واردات و صادرات ایران در سال 1401 به دلیل همه‌گیری کووید-19، تحریم‌های اقتصادی و بی‌ثباتی سیاسی با چالش‌های زیادی مواجه بود. با این حال، با وجود این چالش ها، حجم تجارت ایران همچنان قابل توجه بود. عمده محصولات صادراتی این کشور نفت خام و مشتقات آن بود، در حالی که عمده واردات آن ماشین آلات، محصولات غذایی و مواد شیمیایی بود. بزرگترین شرکای تجاری ایران چین، عراق، امارات متحده عربی و افغانستان بودند. هنوز فرصت های زیادی برای رشد تجارت ایران وجود دارد و چشم انداز آینده تجارت ایران به عوامل زیادی از جمله لغو تحریم های بین المللی و حل مناقشات سیاسی در منطقه بستگی دارد.

در هر کشوری برای واردات و صادرات کالا، لیستی از موارد مجاز و غیر مجاز توسط صنف مربوطه تعیین می شود. در ایران وزارت صنعت، معدن و تجارت مسئول ابلاغ لیست کالاهای ممنوعه وارداتی و صادراتی است. افراد فعال در حوزه بازرگانی، با توجه به این لیست، به تجارت می پردازند.

در صورتی که کالای صادراتی شما در لیست ممنوعه صادرات باشد، در گمرک فعالیت شما متوقف می شود. پس بهتر است قبل از تصمیم به صادرات کالا، ابتدا لیست کالاهای ممنوعه صادراتی را بررسی کنید تا متحمل ضرر مالی نشوید. در این مطلب لیستی از مهم ترین اقلامی که صادرات آن ها ممنوع است ارائه می دهیم. با ما همراه باشید.

چرا صادرات برخی کالاها ممنوع است؟

صادرات به معنای ارسال کالاهای تولیدی داخل کشور به خارج از کشور برای فروش و عرضه است. اشخاص حقیقی و حقوقی می توانند از طریق عقد قرارداد مشارکت در صادرات کالا، یا با صادرات مستقیم، کسب و کار خود را گسترش داده و میزان تولیدشان را افزایش دهند.

صادرات باعث می شود که رکود بازار داخلی جبران شود، اشتغال زایی افزایش یافته و در نهایت رونق اقتصادی شکل بگیرد. به طور کلی صادرات یک راه مثبت برای توسعه اقتصادی هر کشوری است. اما چرا از صادرات برخی کالاها جلوگیری می شود؟

قوانین صادرات در هر کشور، توسط دولتمردان و بر اساس ضوابط و خط مشی دولت تصویب می گردد. با توجه به این قوانین، صادرات برخی کالاها مشروط و صادرات برخی کالاهای دیگر ممنوع می باشد.

کالاهای صادراتی از نظر امکان صادرات به سه دسته تقسیم می شوند:

• کالای مجاز صادراتی: صادرات این کالاها ممنوعیتی ندارد، اما صادرکننده باید قوانین صادراتی از جمله دریافت مجوز لازم برای ارسال کالا را رعایت کند.
• کالای مشروط صادراتی: کالاهای مشروط مجوز صادرات ندارند. تاجر برای صادرات این کالاها باید از سازمان های دولتی مجوز کسب کند. صادرکننده می تواند برای دریافت مجوز اقدام کند، در صورت موافقت نهادهای مربوطه، مجوزهای مورد نیاز به گمرک داده می شوند.
• کالای ممنوع صادراتی: صادرات برخی کالاها از جمله کالای عتیقه برای همیشه ممنوع است. اما صادرات برخی کالاها با نظر دولت و بسته به شرایط تولید در کشور، برای چند سال ممنوع می شود. گمرک اجازه خروج کالاهای ممنوع الصدور را نمی دهد، اما اگر منع قانونی برای ممنوعیت خروج این کالاها رفع شود، امکان صادرات وجود خواهد داشت.

ممنوعیت دائم و موقت صادرات کالا از ایران

ممنوعیت همیشگی کالاهای صادراتی

دسته ای از کالا ها در لیست ممنوعیت همیشگی صادرات قرار دارند و این لیست در هیچ بازه ای تغییر نخواهد کرد. در این لیست صادرات برخی گونه های گیاهی، جانوری و دامی به منظور حفظ منابع محیط زیستی کشور ممنوع اعلام شده است. این ممنوعیت برای جلوگیری از انقراض این گونه ها است.

اشیا عتیقه و آنتیک از دیگر مواردی هستند که صادرات آن ها مشمول ممنوعیت همیشگی است. این ممنوعیت به دلیل حمایت و حفاظت از میراث باستانی و فرهنگ کشور تعیین شده است.

همچنین وزارت صمت صادرات کالاهایی که تولید، عرضه و تجارت آن ها در ایران قانونی نیست را به طور کلی ممنوع کرده است. در صورت سعی در خارج کردن این اقلام، گمرک شما را متوقف خواهد کرد. کالاهایی مانند ابزار قمار، مواد مخدر، مشروبات الکلی، اسلحه، گوشت خوک و… کالاهایی هستند که تولید و عرضه آن ها در ایران بر اساس قانون و  شرع ممنوع است.

ممنوعیت دوره ای کالاهای صادراتی

در ممنوعیت دوره ای، برای یک دوره زمانی مشخص و حتی نامشخص و بسته به وضعیت کشور، صادرات برخی کالاها ممنوع می شود. برای مثال، زمانی که چرخه اقتصاد با کمبود مواد اولیه مواجه می شود، دولت صادرات این کالاها را ممنوع اعلام می کند. هدف از این کار جلوگیری از گران شدن کالا در داخل کشور و تنطیم نرخ کالا است.

گاهی اوقات دولت برای حمایت از حقوق تولیدکنندگان داخلی، حق صادرات برخی کالاها را فقط برای تولیدکننده به رسمیت می شناسد و هیچ شرکت یا فرد واسطی امکان صادرات این کالاها را ندارد. هدف از این کار، پیشگیری از سوء استفاده واسطه ها و حفظ منافع ملی است.

اما سوال مهم این است که ممنوعیت واردات و صادرات کالاها به چه منظور انجام می شود؟ از دلایل ممنوعیت صادرات کالا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تقویت تولیدات داخلی، پیشرفت صنایع، تثبیت قیمت ها و کنترل وضعیت بازار
• جلوگیری از سوء استفاده برخی تامین کنندگان مواد اولیه کالا که از دلار دولتی برای واردات استفاده کرده اند. دولت برای سوء استفاده برخی صادرکنندگان برای کسب درآمدهای کلان، از صادرات این کالاها جلوگیری می کند.
• جلوگیری از احتکار کالا در داخل کشور
• گاهی اوقات ممنوعیت صادرات به دلیل قوانین کشور مقصد می باشد. هر کشوری بسته به قوانینش می تواند از واردات برخی کالاها جلوگیری کند. در این شرایط گمرک اجازه خروج کالا را نمی دهد. برای مثال می توان به قانون ممنوعیت واردات گوشت در زمان اوج کرونا اشاره کرد. به هم خوردن روابط بین المللی کشورها یکی دیگر از دلایل اعلام ممنوعیت از طرف کشور مقصد است.

لیست کالاهای ممنوعه صادراتی ایران

ماده 126 قانون امور گمرکی، ممنوعیت صادرات کالاها در ایران را تعیین می کند. کالاهای ممنوعه صادراتی در ایران به 4 دسته تقسیم می شوند. برخی از کالا هایی که صادرات آن ها در حال حاضر ممنوع است شامل گوشت منجمد و یا غیر منجمد تولید داخل و یا وارداتی، پودر ماهی، دفتر تحصیلی، پرتقال، سیب، پیاز، ذرت، گندم، جو، انواع سبوس، کاه و یونجه، دانه های روغنی، خوراک آبزیان، کره، شکر، لاستیک، کاغذ، تجهیزات آهنی، ماشین آلات صنعتی، شمش آلومینیوم، انواع محصولات پرایمری و چندین کالای دیگر می باشد.

باید در نظر داشت که این لیست بسته به شرایط تغییر می کند و ممکن است در زمان تصمیم گیری شما به صادرات کالا، اقلامی به لیست اضافه یا از آن کم شده باشند.

باید همواره جهت استعلام لیست کالاهای ممنوعه صادراتی اقدام کنید تا از کالاهای ممنوعه روز مطلع باشید و به اشتباه مقدمات صادرات کالاهای ممنوعه را نچینید.

در ماده 126 قانون امور گمرکی کالاهای ممنوعه صادراتی به چهار دسته تقسیم می شوند.

• کالاهای ممنوع الصدور بر اساس شرع مقدس اسلام و یا به موجب قانون
• اشیاء عتیقه یا میراث فرهنگی به تشخیص سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
• اقلام دامی یا نباتی و گونه های جانوری برای حفظ ذخایر ژنتیک یا حفاظت محیط زیست طبق فهرست اعلامی از سوی سازمان های مربوطه
• سایر کالاهای ممنوع الصدور به موجب قوانین خاص

سخن پایانی

کالاهای وارداتی و صادراتی باید ابتدا به اداره گمرک رفته و سپس از اداره گمرک به کشور مورد نظر تحویل داده شوند. در گمرک لیست کالاهای ممنوعه بررسی می شود و در صورتی که کالای شما در لیست کالاهای ممنوعه صادراتی باشد، از ترخیص آن جلوگیری می شود.

در هر بازه زمانی، صادرات کالاهای خاص با ممنوعیت مواجه خواهد شد. این ممنوعیت ها را دولت با اهدافی مانند حمایت از مصرف کننده داخلی، حفاظت از فرهنگ و محیط زیست کشور، جلوگیری از رانت خواری و پیشگیری از کمبود کالا و افزایش قیمت محصولات وضع می کند.

شرکت های فعال در زمینه صادرات و سایر اشخاصی که از طریق عقد نمونه قرارداد مشارکت در صادرات کالا اقدام به صادرات کالا می نمایند، باید توجه لازم را به لیست کالاهای ممنوعه داشته باشند تا هنگام ارسال کالاها به خارج از کشور، در گمرک با مشکل مواجه نشوند.

صادرات محصولات صنعتی در ۱۱ ماهه سال گذشته بیش از ۴ میلیارد دلار بوده که از کل صادرات غیرنفتی سهم ۹.۶ درصدی را به خود اختصاص داده است.

به نقل از ایسنا:

بر اساس گزارش عملکرد تجارت خارجی ۱۱ ماهه سال ۱۴۰۰ که از سوی وزارت صمت منتشر شده، مجموع صادرات بخش صنعت شامل محصولات پلیمری، نساجی و پوشاک و کفش، شیمیایی، ماشین سازی و تجهیزات، لوازم خانگی، صنایع برق و الکترونیک، محصولات سلولزی، خودرو و نیروی محرکه، صنایع نوین و پیشرفته و دارو، سایر تولیدات صنعتی در ۱۱ ماهه سال ۱۴۰۰ معادل سه میلیون و ۸۸۸ هزار تن به ارزش چهار میلیارد و ۹۲ میلیون دلار بوده است.

 

پلیمر، پوشاک و شیمیایی‌ها ۶۰ درصد از سهم  صادرات محصولات صنعتی را گرفته‌اند.

از بین بخش‌های مختلف صنعت، بیشترین صادرات را محصولات پلیمری داشته‌ است، به طوری که از کل ارزش صادرات بخش صنعت سهم ۲۷.۷ درصدی را به خود اختصاص دادند که به عبارتی در ۱۱ ماهه سال قبل ۸۹۵ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۱۳۴ میلیون دلار محصولات پلیمری صادر شده که در مقایسه با ۱۱ ماهه سال 1399 به لحاظ ارزشی و وزنی به ترتیب ۲۳ و ۱۶ درصد افزایش یافته است.

بعد از محصولات پلیمری، نساجی، پوشاک و کفش دومین بخشی است که بیشترین سهم را در ارزش صادرات کالاهای صنعتی به خود اختصاص داده که معادل ۱۷.۷ درصد را در سال ۱۴۰۰ به خود اختصاص داده است.

که در ۱۱ ماهه سال قبل ۳۲۵ هزار تن محصول در بخش نساجی پوشاک و کفش به ارزش ۷۲۶ میلیون دلار صادر شده، با توجه به این امار صادرات بخش نساجی پوشاک و کفش در ۱۱ ماهه سال ۱۴۰۰ به ترتیب ۱۱ و هشت درصد افزایش داشته است.

در رتبه بعدی محصولات شیمیایی می‌باشند که صادرات بیش از ۱.۷ میلیون تنی به ارزش ۶۳۳ میلیوت دلار حدود ۱۵.۵ درصد از کل ارزش صادرات محصولات صنعتی را به خود اختصاص داده است. در ۱۱ ماهه سال 1399 لحاظ وزنی و ارزشی ۱۷ و ۶۲ درصد افزایش داشته است.

بر اساس این آمار حدود60 درصد از ارزش صادرات محصولات صنعتی مربوط به سه بخش بالا ک نام بردیم که به ترتیب پلیمری، نساجی- پوشاک-کفش و شیمیایی بوده است.

 

سهم ۱۳ درصدی ماشین سازی از صادرات محصولات صنعتی

بر اساس این اطلاعات سهم و ارزش صادرات محصولات صنعتی بدین ترتیب است:

• ماشین سازی و تجهیزات ۱۳.۲ درصد
• لوازم خانگی ۸ درصد
• صنایع برق و الکترونیک ۶.۳ درصد
• محصولات سلولزی ۵.۷ درصد
• خودرو و نیروی محرکه ۳.۵ درصد
• صنایع نوین و پیشرفته و دارو ۲.۳ درصد
• سایر تولیدات صنعتی ۰.۰۹ درصد

 

بدین ترتیب در ۱۱ ماهه سال 1400 تولیدات صنعتی به میزان زیر صادر شده است:

• حدود ۵۴۰ میلیون دلار ماشین سازی و تجهیزات
• ۳۲۶ میلیون دلار لوازم خانگی
• ۲۵۸ میلیون دلار در بخش صنایع برق و الکترونیک
• ۲۳۳ میلیون دلار محصولات سلولزی
• ۱۴۵ میلیون دلار خودرو و نیروی محرکه
• ۹۳ میلیون دلار در بخش صنایع نوین و پیشرفته و دارو
• ۴ میلیون دلار سایر تولیدات

 

صادرات غیرنفتی نیز در ۱۱ ماهه سال قبل معادل بیش از ۱۱۲ میلیون تن به ارزش حدود ۴۳.۵ میلیارد دلار بوده است که شامل لیست زیر می‌باشد:

• پتروشیمی و میعانات گازی
• معدن و صنایع معدنی
• کشاورزی و صنایع غذایی
• فرش و صنایع دستی
• صنعت (کلیه صنایع تولیدی به جز صنایع فوق)

 

در نتیجه سهم ارزشی صنعت از کل صادرات غیرنفتی ۹.۶ درصد و سهم وزنی صنعت ۳.۴ درصد بوده است.

 

منبع: ایسنا