قاعده CPT چیست؟ قوانین حمل و نقل در قانون CPT، وظایف فروشنده و خریدار
در تجارت بین‌المللی، درک دقیق از قواعد اینکوترمز مثل قاعده CPT یکی از اصول اساسی موفقیت در معاملات خارجی به شمار می‌رود. این قاعده، بخشی از مجموعه قوانین جهانی موسوم به اینکوترمز (Incoterms) است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی تنظیم شده تا روابط میان خریداران و فروشندگان در زمینه حمل و نقل کالا، پرداخت هزینه‌ها و انتقال ریسک‌ها را سامان دهد. بر اساس این قاعده، فروشنده موظف است هزینه حمل کالا تا مقصد تعیین‌شده را بپردازد، اما ریسک کالا پس از تحویل به اولین حمل‌کننده به خریدار منتقل می‌شود.
قاعده CPT در واقع نوعی توافق جامع برای کنترل فرآیند حمل و نقل و تعیین مسئولیت‌های طرفین است. از آنجا که حمل و نقل کالا در سطح بین‌المللی می‌تواند از مسیرهای زمینی، هوایی یا دریایی انجام شود، این قاعده نسبت به برخی دیگر از قواعد مانند قاعده FOB و قاعده EXW انعطاف‌پذیری بیشتری دارد. در ادامه، به جزئیات بیشتری از این قانون، نکات کلیدی و وظایف طرفین خواهیم پرداخت.
قاعده CPT چیست؟
قاعده CPT یا Carriage Paid To به معنای حمل پرداخت‌شده تا مقصد است. این قاعده به فروشنده اجازه می‌دهد تا کالا را پس از پرداخت هزینه حمل، به حمل‌کننده تحویل دهد و مسئولیت خود را خاتمه‌یافته بداند. در این حالت، ریسک کالا از لحظه تحویل به اولین متصدی حمل به خریدار منتقل می‌شود. تفاوت اصلی CPT با سایر قوانین همچون قاعده CIF یا DAP در نحوه تقسیم هزینه‌ها و مسئولیت‌هاست. در CPT، فروشنده متعهد به پرداخت هزینه حمل تا مقصد است، اما بیمه بار بر عهده خریدار قرار دارد. در حالی که در قاعده CIF، فروشنده موظف است کالا را تا مقصد بیمه نماید. قاعده CPT برای تمامی شیوه‌های حمل و نقل اعم از زمینی، هوایی، ریلی و دریایی قابل استفاده است و یکی از پرکاربردترین اصطلاحات تجارت مدرن محسوب می‌شود.
وظایف فروشنده در قانون CPT
فروشنده طبق قاعده CPT وظایف زیر را بر عهده دارد:
- آماده‌سازی و بسته‌بندی مناسب کالا برای حمل.
- انجام تشریفات گمرکی صادرات.
- تحویل کالا به اولین متصدی حمل.
- پرداخت هزینه‌های حمل تا مقصد تعیین‌شده.
- ارائه اسناد حمل مانند بارنامه و فاکتور تجاری و …
فروشنده پس از انجام این مراحل، دیگر در قبال کالا مسئولیتی ندارد مگر اینکه در قرارداد ذکر شده باشد.
وظایف خریدار در قانون CPT
خریدار نیز وظایف مشخصی دارد:
- بیمه کردن کالا از لحظه تحویل به عهده خریدار است.
- انجام تشریفات گمرکی در مقصد.
- پرداخت عوارض، مالیات و هزینه تخلیه.
- پذیرش ریسک از زمان تحویل کالا به متصدی حمل.
اگر خریدار در بیمه کالا کوتاهی کند، در صورت بروز حادثه مسئول تمامی خسارات خواهد بود.
مزایا قاعده CPT
- کاهش ریسک خریدار در مراحل ابتدایی حمل کالا.
- ایجاد شفافیت در قرارداد و تفکیک دقیق مسئولیت‌ها.
- مناسب برای تمامی روش‌های حمل (زمینی، هوایی، ریلی و دریایی).
- تسهیل در صادرات از طریق تعیین دقیق هزینه‌ها و نقاط تحویل.
معایب قاعده CPT
- خریدار باید بیمه کالا را به‌صورت جداگانه انجام دهد.
- فروشنده پس از تحویل به حمل‌کننده دیگر مسئولیتی ندارد، حتی در صورت آسیب بار.
- اگر چندین حمل‌کننده در مسیر وجود داشته باشد، کنترل کیفیت حمل دشوارتر می‌شود.
در مقایسه با CIF ، می‌توان گفت در CIF مسئولیت فروشنده سنگین‌تر است چون بیمه کالا را نیز شامل می‌شود، اما در CPT تمرکز بر هزینه حمل و تحویل در مبدأ است.
نکات مهم در قاعده CPT
در اجرای قاعده CPT باید به چند نکته کلیدی توجه کرد:
- فروشنده موظف است قرارداد حمل کالا را تا مقصد توافق‌شده تنظیم کرده و هزینه آن را پرداخت کند.
- تحویل کالا به اولین متصدی حمل به منزله پایان مسئولیت فروشنده است.
- خریدار باید هزینه‌های مربوط به بیمه کالا را تقبل نماید.
- در صورتی که حمل از چند مسیر یا چند متصدی انجام شود، هزینه‌های اضافی به عهده خریدار خواهد بود.
- خریدار موظف است تشریفات واردات و ترخیص کالا را در مقصد نهایی انجام دهد.
این نکات باعث می‌شوند تا فرآیند انتقال کالا در قاعده CPT با حداقل اختلاف و ابهام پیش رود. همچنین، چنانچه قصد مقایسه داشته باشیم، این قاعده نسبت به قاعده EXW که تمام مسئولیت‌ها را بر دوش خریدار می‌گذارد، توازن بیشتری دارد.
سوالات متداول
زیرا اگر چند متصدی حمل وجود داشته باشد، تعیین نقطه دقیق تحویل از بروز اختلاف و خسارت جلوگیری می‌کند.
در CPT فروشنده فقط هزینه حمل را می‌پردازد، اما در CIF هزینه بیمه نیز با اوست و معمولاً در حمل دریایی کاربرد دارد.
بله، بر خلاف قاعده FOB که مختص حمل دریایی است، CPT برای همه روش‌ها از جمله زمینی، هوایی و ریلی به کار می‌رود.
در قاعده EXW، خریدار تمام مسئولیت‌ها را از محل تولید بر عهده دارد، اما در CPT فروشنده تا زمان تحویل به حمل‌کننده مسئول است.
قاعده CPT برای تمام شیوه‌های حمل اعم از هوایی، زمینی، ریلی و دریایی قابل استفاده است. برخلاف برخی قواعد مانند قاعده FOB که فقط برای حمل دریایی کاربرد دارد، CPT محدودیتی ندارد. این ویژگی باعث شده تا تاجران بتوانند با آزادی بیشتری روش حمل مناسب را انتخاب کنند.
برای تنظیم قرارداد CPT باید محل تحویل، مقصد نهایی، نحوه پرداخت هزینه‌ها و مسئولیت‌ها به‌طور دقیق مشخص شود. فروشنده باید در قرارداد ذکر کند که هزینه حمل تا مقصد را پرداخت کرده و کالا را به اولین متصدی تحویل داده است. از سوی دیگر، خریدار نیز باید در قرارداد به تعهدات خود مانند بیمه کالا، ترخیص از گمرک مقصد و پرداخت عوارض اشاره کند. در صورت عدم ذکر جزئیات، احتمال بروز دعاوی تجاری بین المللی میان طرفین وجود دارد. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، مشاوره با متخصصان حمل‌ونقل بین‌المللی توصیه می‌شود.
در قاعده CPT اگر محل دقیق تحویل محموله مشخص نشود، طبق مقررات، محل تحویل همان جایی است که کالا به اولین متصدی حمل تحویل داده می‌شود. در غیر این صورت، طرفین می‌توانند توافق کنند که ریسک در نقطه‌ای خاص مثل بندر یا فرودگاه منتقل شود.
تأمین کالا در قاعده CPT به معنای زنجیره فروش‌های متوالی است. ممکن است اولین خریدار، کالا را در مسیر به شخص دیگری بفروشد و خود در نقش فروشنده ظاهر شود. در این حالت، انتقال ریسک و مسئولیت طبق همان قرارداد اولیه محاسبه خواهد شد.
در قاعده CPT، هزینه حمل تا مقصد بر عهده فروشنده است اما هزینه تخلیه در مقصد معمولاً به عهده خریدار می‌باشد مگر اینکه در قرارداد خلاف آن ذکر شود. فروشنده وظیفه دارد کالا را تا محل توافق‌شده حمل کند اما پس از رسیدن به مقصد، عملیات تخلیه و تحویل نهایی بر عهده خریدار است.
در قانون CPT، فروشنده موظف است تشریفات گمرکی مربوط به صادرات را انجام دهد، اما ترخیص کالا در مقصد و پرداخت مالیات‌های وارداتی بر عهده خریدار است. در صورتی که خریدار چند متصدی حمل انتخاب کند، فروشنده مسئولیتی در قبال تأخیر یا آسیب احتمالی ندارد. ترخیص کالا در مبدا شامل اظهار کالا، پرداخت عوارض صادراتی و دریافت مجوز خروج از کشور است. اما خریدار باید در کشور مقصد تمام هزینه‌های واردات را تقبل نماید.
