لجستیک چیست؟ آشنایی با انواع لجستیک و کاربردهای آن

کلمه لجستیک (Logistic)، کلمه ای است که شاید بیشتر شما را به یاد مفاهیم نظامی و جنگ بیندازد. اما این کلمه امروزه معنا و مفهوم دیگری نیز دارد. در صنایع بازرگانی، حمل و نقل، گردشگری و… از این کلمه استفاده زیادی می شود. در واقع می توانیم بگوییم تمامی این صنایع به نوعی با زیرساخت های لجستیکی مرتبط هستند. بسیاری از تاجران و بازرگان که در زمینه تجارت بین الملل فعالیت دارند با این کلمه و کاربرد آن به خوبی آشنا هستند. در این مطلب قصد داریم با معنای Logistic و انواع آن بیشتر آشنا شویم و کاربردهای آن در زندگی روزمره خود را بررسی کنیم.

لجستیک چیست؟

اگر در خصوص معنای Logistic کنجکاو باشید و کمی در این رابطه تحقیق کنید، با مفاهیم و تعاریف مختلفی روبرو خواهید شد. اما یکی از کاربردهای مهم Logistic در صنعت حمل و نقل است. در واقع تعریف لجستیک را اینگونه می توانیم ارائه کنیم که عبارت است از: جابجایی انواع کالا از نقطه ای به عنوان مبدا به نقطه ای دیگر به عنوان مقصد که طی این فرایند دو عملیات حمل و نقل و همچنین انبارداری را در بر می گیرد.

در واقع می توانیم بگوییم Logistic پروسه حمل و نقل و جابجایی کالا را در عصر امروزی آسان و راحت می کند. شاید از خود بپرسید مفهوم Logistic چگونه شکل گرفته است و به چه صورتی تاثیر خود را در زنجیره تامین گذاشت؟ و اینکه چگونه است که امروزه Logistic را یکی از بخش های مهم و اساسی زنجیره تامین معرفی می کنند؟

تاجران، بازرگانان و تمامی مجموعه هایی که به نوعی در زمینه تجارت و مبادله کالا فعالیت می کنند، همیشه به دنبال راهی برای کاهش هزینه های تولید خود هستند. مسلما در پروسه جابجایی و ارسال بار از نقطه ای به نقطه دیگر، هزینه هایی صرف ارسال و نگهداری آن محموله در انبار می شود. این هزینه نیز در برخی مواقع بسیار قابل توجه است. به عنوان مثال می توانیم به فرایند کارگو کالا اشاره کنیم که مسلما هزینه حمل کالا در آن نسبت به دیگر روش های حمل و نقل بیشتر است. به این صورت بود که مفهوم Logistic شکل گرفت.

مدیریت لجستیک به چه معناست؟

مدیریت لجستیک به مجموعه فعالیت هایی گفته می شود که در آن قرار است چگونگی تامین، ذخیره، انبارداری و همچنین حمل و نقل مرسوله به مقصد نهایی به طور دقیق مدیریت شوند. در واقع Logistic به طور کلی به این مفهوم اشاره دارد که یک محموله از زمانی که تولید می شود تا زمانی که وارد پروسه جابجایی شده تا به دست مشتری برسد، به طور همه جانبه تحت مراقبت قرار گیرد.

فعالیت های لجستیکی با اثربخشی مثبت روی فرایند جابجایی و حمل و نقل محموله، تاثیر زیادی در کاهش هزینه های تولید آن کالا در زنجیره تامین دارند. در زمینه ارائه خدمات لجستیکی، شرکت ها و سازمان های مختلفی فعالیت می کنند که خدمات خود را به شکل گسترده در اختیار شرکت های حمل خرده بار، عمده فروش ها و… قرار می دهند.

انواع لجستیک کدامند؟

اگر بخواهیم خدمات Logistic را دسته بندی کنیم، می توانیم آن ها را در دو دسته اصلی قرار دهیم که عبارتند از:

• لجستیک درون سوی (Inbound): این نوع Logistic فرایند دریافت کالا از تولید کننده و تحویل آن به انبار یا خرده فروش ها را مدیریت می کند و یکی از مهم ترین فرایندهای زنجیره تامین به شمار می آید.
• لجستیک برون سوی (Outbound): این نوع Logistic به پروسه دریافت کالا از انبار و تحویل آن به دست مشتری اشاره دارد.

دسته بندی های مربوط به حوزه Logistic تنها به این دو مورد ختم نمی شوند. مفهوم Logistic دارای زیر گروه های دیگری نیز هست که در ادامه با انواع آن بیشتر آشنا می شویم.

1. لجستیک تولید

لجستیک تولید یا Production Logistics، یکی از زیرشاخه های مهم در صنعت است که بیش از هر چیزی روی بهینه سازی فرایند تولید محصولات در کارخانجات تمرکز دارد. آنچه که در لجستیک تولید مورد هدف قرار می گیرد، این است که هر دستگاه تولیدی در کارخانجات بتواند محصول مناسب خود را با کیفیت قابل قبول و در زمان مناسب تولید کند. به این شکل بهره وری و بازدهی در کار بیشتر شده و امکان اینکه بتوان در مدت زمان کمتری تعداد محصول بیشتری تولید کرد نیز افزایش پیدا می کند.

برای درک بهتر این موضوع اجازه دهید مثالی بزنیم: زمانی که در کارخانجات تولیدی، دستگاهی به یک ماده اولیه خاص نیاز دارد، سیستمی که قسمتی از لجستیک تولید را تشکیل می دهد وظیفه دارد تا این ماده اولیه خاص را تحویل دستگاه دهد تا آن دستگاه بتواند وارد مراحل بعدی چرخه تولید شود.

2. لجستیک اضطراری

لجستیک اضطراری یا Emergency Logistic، بیشتر در شرکت های فعالی که در صنعت حمل و نقل کار می کنند کاربرد دارد. تصور کنید در کارخانجات تولیدی اتفاقی غیر قابل پیش بینی می افتد یا یک حادثه طبیعی به وقوع می پیوندد. در این شرایط امکان اینکه در روند تولید محصولات اختلالی ایجاد شود وجود دارد.

بنابراین سیستم برای جبران این مسئله باید با سرعت بیشتری کار کند تا کالا در زمان مناسب به زنجیره تامین منتقل شود. در این مواقع معمولا سازمان ها و موسسات بشردوستانه وارد عمل می شوند تا بتوانند به سیستم تولید و توزیع کمک کنند تا سرعت حمل و نقل کالا تسریع بخشیده شود.

3. لجستیک توزیع

لجستیک توزیع یا Distribution، ممکن است بیش از دیگر انواع Logistic برای شما آشنا باشد. دقیقا از زمانی که پروسه تولید محصول به طور کامل تمام می شود و مصرف کنندگان سفارشات خود را ثبت می کنند، عملیات مربوط به انبار کردن محصول، پردازش در انبار و همچنین تحویل آن به مشتری شروع می شود. این در واقع تعریفی از لجستیک توزیع است.

از آن جایی که ممکن است تعداد هر محصول، زمان و مکان تحویل آن ها در هر پروژه توزیع متفاوت باشد، لجستیک توزیع از اهمیت بالایی برخوردار می شود. این اهمیت از آن جهت است که لجستیک توزیع باید بتواند بین عرضه و تقاضای محصول یک حالت تعادل و توازن ایجاد کند.

4. لجستیک معکوس

لجستیک معکوس یا Reverse Logistics، به نوعی از Logistic اشاره دارد که در آن محموله یا کالا از مشتری گرفته شده و به تامین کننده آن تحویل داده می شود. در واقع همانطور که از نام این Logistic پیداست، در آن محصول از مقصد به انبار بازگشت داده می شود. احتمالا متوجه شده اید که این نوع Logistic بیشتر زمانی کاربرد دارد که مشتری یا مصرف کننده تصمیم به عودت و بازگشت کالا گرفته است و می خواهد محصول را بنا به هر دلیلی مرجوع کند.

5. لجستیک کسب و کار

لجستیک کسب و کار یا Business Logistics، در یک تعریف کلی به این معناست که کالای درست در زمان مناسب و در محل مناسب با تعداد کاملا درست و با قیمت مناسب تحویل مشتری داده شود. اگر بخواهیم یک مثال واضح از این نوع Logistic بزنیم، می توانیم به فروشگاه آنلاین دیجیکالا اشاره کنیم که یک نمونه از لجستیک کسب و کار محسوب می شود. این Logistic به این شکل عمل می کند که پس از ثبت سفارش مشتری، چرخه تامین آن کالا شروع می شود و پس از طی کزدن پروسه پردازش، آن محصول در دست ارسال برای مشتری قرار می گیرد.

6. لجستیک سبز

لجستیک سبز یا Green Logistics، نوعی از Logistic است که در آن توجه زیادی به سلامت محیط زیست می شود. آنچه که در این سیستم بسیار حائز اهمیت است این موضوع می باشد که در آن هیچ نوع آلودگی تولید نشود و هیچ موردی سلامت محیط زیست را تهدید نکند. به عنوان مثال استفاده از محصولات قابل بازیافت به نوعی به لجستیک سبز اشاره دارد.

7. لجستیک نظامی

لجستیک نظامی یا Military Logistics، یکی از مهم ترین و پرکاربردترین انواع Logistic به شمار می رود که در آن افسران و فرماندهان نظامی روی فرایندهای تامین، کنترل و نظارت همه جانبه دارند. این مدیریت همه جانبه باعث می شود تا منابع و امکانات موردنیاز در زمان درست به محل درست برسند. به این شکل می توان عملیات نظامی را بهبود بخشید.