یکی از مباحث مهم در زمینه حمل و نقل و باربری بحث کریدورها است. کریدور (corridor) مسیری است که برای حمل و نقل و جا به جایی کالا مورد استفاده قرار می گیرد و به عنوان محور ترافیک و عبور کالا در سطح کشوری، منطقه ای و یا بین المللی در نظر گرفته می شود.
در این مطلب به توضیح دقیق مفهوم corridor یا شبکه انتقال می پردازیم و اهمیت کریدورها در تجارت را بررسی می کنیم. همچنین در انتها کریدورهای مهم حمل و نقل که در مسیر ایران قرار دارند را معرفی می کنیم. با ما همراه باشید.
کریدور حمل و نقل چیست؟
به مسیرهای عبور از طریق گذر از مناطق و مسیرهای واسط ترانزیت، جهت جابه جایی از مبدا تا مقصد کریدور می گویند. کریدورها در سطح کشوری، منطقه ای و بین المللی تعریف می شوند.
طبق تعریفی دیگر، corridor یک مسیر خطی بزرگ است که توسط یک یا بیش از یک راه حمل و نقل (جاده ای، ریلی، هوایی، دریایی) جهت جابجایی و انتقال کالا از مبدا تا مقصد به کار گرفته می شود.
حمل و نقل و بارگیری بر اساس کریدور از نظر اقتصادی به صرفه بوده و باعث صرفه جویی در زمان و هزینه می شود. به دلیل رفت و آمد در کریدورها، اغلب این مسیرها توسعه خوبی پیدا کرده اند. به طور کلی هر کریدور در یکی از جهت های زیر قرار دارد:
- جهت شمال به جنوب و یا برعکس
- جهت شرق به غرب و یا برعکس
- جهتی مابین کریدورهای طولی و عرضی
به خط مسیر ساخته شده جهت حمل و نقل کالاها به روش های گوناگون کریدور حمل و نقل می گویند.
انواع کریدور
شناخت کانال های حمل و نقل و انتخاب روش حمل درست، در موفقیت یک تجارت اهمیت بالایی دارد. در صورتی که مسیرها شناسایی نشوند و یا نوع حمل به درستی انتخاب نشود، ضررهای جبران ناپذیری به بار می آید. در هر corridor حمل و نقل، می توان از شیوه های مختلف حمل و جابجایی کالا از جمله حمل و نقل جاده ای، حمل و نقل دریایی، حمل و نقل هوایی و حمل و نقل ریلی و یا ترکیبی از آن ها استفاده نمود. البته این روش های حمل باید در شبکه ای که شما از آن می گذرید وجود داشته باشند.
کانال های حمل و نقل انواع مختلفی دارند که به شرح زیر است:
- شبکه داخلی: شبکه داخلی راهی جهت حمل و نقل محموله ها درون یک کشور بوده و مسیرهای برون مرزی را در برنمی گیرد.
- شبکه خارجی: شبکه خارجی راهی جهت حمل و نقل محموله ها به صورت صادراتی و وارداتی با سایر کشورها می باشد. این مسیرها نقش مهمی را در پیشرفت اقتصاد کشورها ایفا می کنند.
- شبکه ترانزیتی: راهی که جهت حمل و نقل و جابجایی محموله ها و انسان ها با سایر کشورهای مرزی ایجاد می شود.
- شبکه بین المللی: شبکه ای بین المللی که مسیرهای حمل و نقل کالا با روش های زمینی، هوایی و آبی را در برمی گیرد. این مسیرها باعث رونق تجارت داخلی و ترانزیت، افزایش تعاملات بین المللی، توسعه حمل و نقل مرکب و رونق اقتصادی می شوند. تردد در این کریدورها مطابق با قوانین و مقررات بین المللی است. مسیر این شبکه از چندین کشور مختلف عبور می کند. در واقع این corridor، کوتاه ترین فاصله ها را با قطب های صنعتی و اقتصادی دنیا دارد.
اهداف ایجاد کریدورهای حمل و نقل
- افزایش دسترسی کشور ها به بازارهای جهانی از طریق تسهیلات حمل و نقلی ریلی، جاده ای، هوایی و دریایی
- توسعه حمل و نقل و تجارت بین المللی
- ساماندهی حمل و نقل کالا و مسافران
- یکپارچه سازی سیاست های حمل و نقل
- افزایش حجم حمل و نقل
- تأمین امنیت در مسیر جابجایی کالا و مسافران
- محافظت از محیط زیست بر اساس استانداردهای بین المللی
- امکان اجرای قوانین و مقررات حمل و نقل
- تکمیل حلقه لجستیک و زنجیره حمل و نقل
- کاهش هزینه صادرات و واردات برای تجار
- توسعه حمل و نقل چند وجهی
- توسعه و رونق اقتصادی کشورهای منطقه
- کاهش وابستگی به مسیرهای انحصاری
کریدور حمل و نقل بار به شیوه های مختلف حمل و نقل دریایی، ریلی و جاده ای انجام می شود.
کریدورهای بین المللی عبوری از ایران
کشور ما در موقعیت جغرافیایی خاصی قرار دارد. ایران از سمت غرب و شمال به اروپا و کشورهای حاشیه دریای خزر، از جنوب به خلیج فارس، دریای عمان و کشورهای حاشیه آن ها و آسیای شرقی از جمله چین مرتبط می شود. همسایگی با کشورهای مختلف، قرارگیری در خاورمیانه و داشتن مرزهای دریایی گسترده، این کشور را به شاهراه تجارت بین المللی تبدیل کرده است.
پنج شبکه بین المللی از کشور ما عبور می کنند که در این بخش به معرفی آن ها می پردازیم.
شبکه حمل و نقل شمال به جنوب
این کریدور سه کشور روسیه، هند و ایران را به یکدیگر مرتبط می کند. این شبکه از کشور فنلاند در شمال اروپا آغاز شده و مقصد آن کشورهای واقع در خلیج فارس و جنوب شرق آسیا می باشد.
در این corridor برای حمل بار و کالا از حمل و نقل ریلی و دریایی استفاده می شود. این شبکه حمل و نقل در کشور ما از بندرهای دریای خزر از جمله امیرآباد و بنادر جنوبی کشورمان، نظیر بندر شهید رجایی، عبور می کند.
شبکه حمل و نقل تراسیکا
تراسیکا به عنوان مسیری که کمترین هزینه و زمان جهت اتصال کشورهای آسیای میانه به بازارهای جهانی و بنادر اروپایی دارد، شناخته می شود. این شبکه جهت اتصال ایران، ترکیه، قزاقستان، آذربایجان، گرجستان، ازبکستان و رومانی تاسیس شده است.
کریدور شرق به غرب
کریدور شرق به غرب همان جاده ابریشم است که بیش از دو هزار سال قدمت دارد. این شبکه حمل و نقل کالا و بار از مقصد آسیا به مبدأ اروپا را ممکن می کند.
جاده ابریشم با داشتن شش مسیر مختلف، حمل و نقل کالاها را از طریق ایران به کشورهای آسیای میانه، خاور دور، شرق آسیا، جنوب شرقی آسیا، اروپا و آفریقا امکان پذیر می کند. حمل کالا در این شبکه از دو طریق زمینی و دریایی صورت می پذیرد.
کریدور جنوبی آسیا
مسیر این کریدور از شرق آسیا آغاز شده و پس از عبور از شبه قاره هند، در مرز جنوب شرقی ایران (در شهر میرجاوه از استان سیستان و بلوچستان) وارد ایران می شود. در ادامه مسیر، این شبکه تا مرزهای رازی، بازرگان و خسروی ادامه یافته و پس از خروج از کشور ما، به دریای مدیترانه و کشورهای اروپایی ختم می شود.
در این corridor حمل و نقل کالا از دو طریق ریلی و دریایی انجام می شود. هدف از تاسیس این کریدور، توسعه ارتباط ریلی ایران با کشور عراق و حوزه دریای مدیترانه بود که باعث گسترش حمل و نقل در corridor شرق به غرب شد.
شبکه آلتید
آلتید یکی دیگر از کریدورهای بین المللی است که در سال 1992 ایجاد شده است. آلتید از کامل ترین شبکه ها شامل کریدورهای شمال، مرکز و جنوب است. این شبکه به منظور تسهیل حمل و نقل زمینی آسیا و اقیانوسیه ایجاد شد. آلتید مرز شمالی ایران و ترکمنستان، حاشیه دریای خزر و بندر ترکمن را شامل می شود.
سخن پایانی
شبکه های حمل و نقل یا همان corridorها، بهترین و منطقی ترین مسیرها برای حمل و نقل بار و مسافر هستند. ممکن است در این شبکه ها، ممکن است چندین روش حمل از جمله روش زمینی، هوایی و دریایی وجود داشته باشد. انواع شبکه های موجود شامل کریدورهای داخلی، خارجی، ترانزیت و بین المللی است که قوانین موجود در هر یک از آن ها متفاوتند. برای مثال در کریدورهای بین المللی، باید بر اساس قوانین بین المللی حمل و نقل عمل گردد.
آشنایی با corridor حمل و نقل جهت تجارت داخلی و بین المللی، ضروری است. شناخت کریدورها در تجارت باعث صرفه جویی در هزینه و زمان تجار خواهد شد. برای مثال با شناخت بهترین شبکه انتقال از چین، می توانید هزینه انتقال بار را در واردات کالا از چین کاهش دهید.
