یکی از مهمترین معضلات موجود در زمینه صادرات و واردات کالاهای مختلف، رسوب کالا است. مشکل رسوب کالا امروزه تبدیل به معضلی اساسی در گمرک و اقتصاد کشور ها شده است. ما در این مطلب قصد داریم به تعریف رسوب کالا پرداخته و عوامل موثر و دخیل در ایجاد چنین معضل بزرگی را بیان کنیم. به علاوه به بیان راه هایی برای جلوگیری از این اتفاق در اقتصاد کشور خواهیم پرداخت، پس تا پایان همراه ما باشید.
تعریف رسوب کالا و دلایل آن
به طور کلی کالا های رسوبی به کالا هایی گفته می شود که به مدت طولانی در گمرک دپو شده و اجازه ترخیص و ورود به بازار را پیدا نکرده اند. دپو شدن این کالا ها می تواند ضربه بزرگی را به اقتصاد یک کشور وارد کند. علاوه بر این واردکنندگان این کالا ها نیز ضرر مالی بسیار زیادی را تجربه خواهند کرد. دلایل زیادی موجب این اتفاق و رسوب کالا در گمرک خواهد شد. از مهم ترین دلایل این امر می توان به تعداد زیاد بخشنامه ها و مصوبات در زمینه ترخیص کالا ها اشاره کرد.
تعدد این بخشنامه در درجه اول باعث سردرگمی واردکنندگان، مسئولان و فعالان در عرصه واردات و صادرات خواهد شد. از دیگر دلایل مهم و تاثیرگذار در رسوب کالا ها، عدم توجه وارد کنندگان به مصوبات دولت است. برخی از کالا ها از نظر دولت ممنوعیت برای وارد کردن دارند. به عنوان مثال کالا هایی که نمونه مشابه آن ها در کشور تولید می شود، از جمله کالا های ممنوعه برای وارد کردن هستند. متاسفانه برخی از وارد کنندگان به این امر بی توجه بوده و مقدار زیادی از این کالا ها را وارد می کنند.
به دلیل وجود ممنوعیت های دولتی این کالا ها در گمرک دپو شده و ضرر بسیار بزرگی را به این افراد وارد می کند. واردات کالا هایی که استاندارد های لازم را ندارند نیز از جمله دلایل افزایش میزان کالا های رسوبی در گمرک است. از دیگر دلایل رسوب کالا می توان به مواردی مانند نداشتن توانایی صاحبان کالا در پرداخت حقوق ورودی، کامل نبودن اسناد و مدارک برای ترخیص کالای مورد نظر، پرداخت نکردن ارز، طولانی بودن صف واردات کالا ها، رسیدگی کند به پرونده ها و غیره اشاره کرد. تمامی این دلایل باعث ایجاد پدیده رسوب کالا در گمرک می شوند که می تواند ضرر سنگینی را به اقتصاد یک کشور و واردکنندگان کالا های مورد نیاز وارد کند.
مراحل ترخیص کالاهای رسوبی
برای ترخیص کالا های رسوبی و دپو شده در گمرک راه های مختلفی وجود دارد. از این راه ها به عنوان خط یا مسیر ترخیص یاد می شود. در ادامه به بیان انواع مسیر ترخیص کالای رسوبی در گمرک خواهیم پرداخت.
خط سبز ترخیص کالا
در این مسیر کالا های وارداتی قرار می گیرند که باید در سریع ترین و کوتاه ترین زمان ممکن ترخیص شوند. ترخیص این کالا ها نیاز به صدور و یا کسب مجوز های خاص مانند استاندارد و یا تایید آزمایشگاهی نخواهد داشت. کالا هایی مانند مواد غذایی در این خط قرار می گیرند. این کالا ها بعد از بررسی مدارک و اسناد مورد نیاز در سریع ترین زمان ممکن که حداقل چند ساعت و حداکثر یک یا دو روز کاری خواهد بود، ترخیص می شوند. به طور کلی افرادی که در اطلاعات اظهارنامه آن ها مغایرتی وجود نداشته باشد و جزء افراد خوش حساب در امور مالیاتی محسوب شوند، می توانند در این مسیر خط سبز گمرکی قرار بگیرند.
مسیر زرد ترخیص کالا
در مقایسه با خط سبز در مسیر زرد، کالا ها با دقت بیشتری مورد بررسی و آزمایش قرار می گیرند. اما همچنان در این مسیر کنترل فیزیکی کالا ها انجام نمی شود. معمولا کالا هایی که در سه ماه اخیر از گمرک ترخیص شده باشند، برای وارد کردن دوباره در این مسیر قرار می گیرند. مسیر زرد نیاز به گواهی آزمایشگاه و یا تایید استاندارد نخواهد داشت. اما باز هم همه این موارد بستگی به ماهیت کالای وارداتی و ویژگی های آن دارد.
مسیر قرمز ترخیص کالا
این مسیر طولانی ترین مسیر ترخیص کالا های رسوبی است. در این مسیر تمامی استاندار ها و مجوز ها مورد نیاز بوده و باید به طور دقیق بررسی شوند. در مواردی هم برخی از کالا ها باید مورد بررسی فیزیکی قرار بگیرند. کالا های لوکس از جمله مواردی هستند که برای ترخیص در این مسیر قرار می گیرند.
راه های جلوگیری از رسوب کالا ها در گمرک
برای جلوگیری از ایجاد چنین مشکلی راهکار های گوناگونی پیشنهاد شده است که برخی از آن ها عملی شده اند. به عنوان مثال یکی از مهم ترین دلایل افزایش میزان کالاهای رسوبی، کند بودن روند پیگیری پرونده ها و ایجاد یک صف طویل برای ترخیص کالا ها است. برای از بین بردن چنین دلیلی رئیس کل گمرک ایران ساعت کاری شعبه های فعال گمرک را به 6 روز در هفته افزایش داد.
با این کار حجم زیادی از کالا هایی که مدت طولانی در صف ترخیص بوده اند، ترخیص شده و از گمرک خارج شدند. همچنین در بخشنامه های دیگر تاکید شده که کالا های اساسی مانند مواد اولیه مورد نیاز برای واحد های تولیدی، نهاد های کشاورزی و غیره باید در اولویت ترخیص قرار بگیرند. به دلیل نیازی که واحد های تولید به این مواد دارند، باید روند ترخیص آن ها زودتر از کالاهای دیگر صورت بگیرد.
به علاوه کالا هایی که به طور مداوم وارد می شوند و ماهیت آن ها بار ها و بار ها مورد آزمایش و تایید قرار گرفته است، دیگر نیاز به آزمایش مجدد نخواهند داشت. زمانی که افراد قادر به ترخیص کالای خود از گمرک نیستند و دلیل آن مشکل در تامین مالی هزینه های ترخیص است، پیشنهاد شده که بخشی از کالا به عنوان ضمانت در گرو گمرک باشد و حجم بیشتری از محموله اقتصادی مورد نظر ترخیص شود. با این کار می توان تا حد بسیار زیادی از رسوب کالا در گمرک جلوگیری کرد. البته راهکار های دیگری نیز برای جلوگیری از رسوب کالا و کاهش حجم کالاهای دپو شده وجود دارد که هر کدام تاثیر به سزایی در این زمینه داشته اند.
