به طور کلی، مقررات گمرکی نقش موثری در تضمین تجارت عادلانه و ثبات اقتصادی داشته و دولت نیز به حقوق گمرکی، به عنوان نوعی درآمد حیاتی تکیه می کند. به همین دلیل، رعایت مقررات وضع شده، برای بازرگانان و دولت بسیار ضروری می باشد. با این حال، همچنان تخلفات گمرکی وجود داشته و قانون گذار نیز برای جلوگیری از این تخلفات، مجازات های سنگینی را در نظر گرفته است. در این مطلب، شما را با اهمیت قوانین گمرکی، تخلفات گمرکی و انواع آن، موارد مهم در زمینه تخلفات گمرکی و بسیاری موارد دیگر در این زمینه آشنا خواهیم کرد.
تخلفات گمرکی چیست؟
تخلفات گمرکی، یکی از مسائل مهم و رایج در تجارت و دنیای اقتصاد بوده که افراد زیادی با آن مواجه هستند. به عبارت دیگر می توان گفت، این گونه تخلفات به تمامی فعالیت هایی گفته می شود که با قوانین و مقررات گمرکی در تضاد بوده که برخی از تاجران و بازرگانان، با هدف افزایش سود خود، به شکل گسترده ای این تخلفات را در مراحل تشریفات گمرکی انجام می دهند. به این صورت که، در فرآیند تشریفات گمرک و مراحل تجارت بین المللی، تخلفاتی را انجام داده که از جوانب کوچک و بی ارزشی برخوردار بوده و می توان آن ها را نادیده گرفته یا با پرداخت جریمه اندکی، پرونده را مختومه کرد. اما در برخی موارد، بسیاری از تاجران، تخلفات گمرکی بسیار جدی و خطرناکی را انجام داده که عواقب وحشتناکی برای چرخه اقتصادی کشور دارد. لازم است برای بررسی این نوع تخلفات، کمیسیون رسیدگی به تخلفات گمرکی و سایر مراجع بالاتر، به این موضوع ورود کرده و مجازات مناسبی را برای انواع تخلفات گمرکی تعیین کنند.
انواع تخلفات گمرکی
تخلفات گمرکی، به دو دسته کلی تخلفات عام و خاص تقسیم شده که در ادامه، هر کدام از آن ها را بررسی خواهیم کرد:
تخلفات گمرکی عام
گمرک، مجموعه ای از حقوق مهم و اساسی است که توسط قانون تعیین شده تا پروسه واردات و صادرات کالا ها در مسیر ایمن و قانونی صورت گیرد. این حقوق مهم و اساسی، شامل عملیات بازرسی و توزین کالا، تایید اظهارنامه ها و بارنامه ها و غیره می باشد. علاوه بر این، گمرک مسئولیت جمع آوری و اعلام تعرفه های گمرکی را نیز بر عهده داشته که نقش موثری در تامین درآمد دولت دارند. لازم است بدانید، هر گونه سرپیچی و نقض این قوانین، منجر به عواقب جدی و زیان بار، مانند جریمه و مجازات توسط دولت خواهد شد. به طور مثال، عدم اظهار کالا، کم اظهاری، طبق قوانین و مقررات گمرکی نوعی تخلف محسوب شده و موجب برخورد قانونی با وارد کننده یا صادر کننده خواهد شد. در نهایت می توان گفت، شناخت این حقوق گمرکی و رعایت قوانین و مقررات مربوطه، به منظور پیشگیری از بروز هر گونه تخلفات گمرکی و اطمینان از موفقیت وتناسب کسب و کار با این قوانین، بسیار ضروری می باشد.
تخلفات گمرکی خاص
در کنار تخلفات عمومی گمرکی که همان تخلفات غیر مالی مقررات گمرک است، تخلفات جدی تری نیز وجود داشته که پیامد های مالی سنگینی دارد و منجر به مالیات غیر مستقیم خواهد شد. این تخلفات گمرکی، اعم از عمدی یا غیر عمدی بودن، قادر به وارد کردن صدمات و خسارات قابل توجهی به دولت و اقتصاد هستند. علاوه بر این، از آن جایی که مالیات های غیر مستقیم مانند مالیات بر ارزش افزوده، نوعی مالیات بر کالا ها و خدمات بوده و به مصرف کننده منتقل می شوند، بروز تخلفات گمرکی، موجب عدم وصول و پرداخت شدن این مالیات ها شده و درآمد دولت را از بین خواهند برد. به طور مثال، می توان به تخلفاتی مانند عدم گزارش کالا، طبقه بندی نادرست کالا ها و قاچاق اشاره کرد که منجر به عواقب مالی جدی برای دولت و وارد کننده یا صادر کننده خواهد شد. از این رو، شناخت و فهم عواقب این نوع تخلفات گمرکی و اتخاذ تصمیماتی برای رعایت تمامی قوانین مربوط به آن ها، امری مهم و ضروری می باشد. به این ترتیب، کسب و کار ها نیز از خطرات مالی و حقوقی این تخلفات گمرکی در امان بوده و عملکرد موفق و پایداری خواهند داشت.
مواردی از تخلفات گمرکی
برخی از رایج ترین نمونه های تخلفات گمرکی، شامل موارد زیر می باشد:
تقلب در اظهار نامه
یکی از موارد تخلفات گمرکی، تقلب در اظهارنامه است که شامل هر گونه اطلاعات نادرستی است که در اظهارنامه ثبت می شود. این اطلاعات، شامل مواردی مانند توصیف ناقص کالا، درج اشتباه نام کشور مبدا یا سایر اطلاعاتی که در اظهارنامه از فرد خواسته شده می باشد. در صورتی که هر کدام از موارد گفته شده، در اظهارنامه به شکل نادرست ثبت و از سوی فرد تایید شده باشد، مصداق تقلب در اظهارنامه بوده و تخلفات گمرکی و قاچاق برای فرد تلقی و ثبت خواهد شد.
عدم اظهار
نوع دیگری از موارد تخلفات گمرکی عدم اظهار است که در آن، صاحب کالا، کالا های اظهار نشده را در بین کالا های اظهار شده قرار داده، به طوری که ارزش حقوق گمرکی و عوارض کالا های اظهار نشده، کمتر از ارزش و سود بازرگانی کالای اظهار شده باشد. در این صورت، صاحب بار مرتکب تخلفات گمرکی شده و باید به عواقب ارتکاب جرم نیز فکر کند. لازم است بدانید، مجاز بودن کالای اظهار نشده، دلیلی بر عدم تخلف و رفع آن نخواهد بود.
اقدام عملی
یکی دیگر از موارد تخلفات گمرکی ناشی از اقدام عملی است که در زمانی رخ می دهد که صاحب کالا بدون ارائه اظهارنامه، اقدام به حمل و جابجایی کالای مجاز می کند. ممکن است این نوع تخلف گمرکی، حین خروج از گمرک یا پس از آن، شناسایی شود.
عدم صداقت در موافقت نامه تجارت آزاد
از مصادیق و موارد دیگر در زمینه تخلفات گمرکی، عدم صداقت در موافقت نامه تجارت آزاد است. بر اساس این موافقت نامه، در تجارت با کشورهایی مانند روسیه، ارمنستان، بلاروس و قزاقستان، بیش از 87 درصد کالا های مبادله شده، از تعرفه های گمرکی معاف می باشند. هر چند این امر، به این معنا نیست که می توان معافیت عوارض گمرکی را به طور کامل دریافت نمود، زیرا همه کشور های گفته شده، فهرستی از کالا های حساس که شامل قانون حذف تعرفه نیستند را دارا بوده و علاوه بر آن، گمرک نیز در زمان ترخیص کالا ها، مدارکی مبنی بر معافیت مالیاتی را از افراد طلب خواهد کرد. در صورتی که صاحب کالا یا کارگزار و نماینده او، نتواند ثابت کند که کالای وارداتی شامل موافقت نامه تجارت آزاد است یا خیر، مرتکب تخلفات گمرکی شده و باید عملکرد او گزارش شود.
عدم انطباق کالا
یکی دیگر از تخلفات گمرکی عدم انطباق کالا می باشد که در آن صورت، اگر کالایی در همه مدارک مانند گواهی مبدا، اظهارنامه، بیمه نامه و سایر مدارک ارائه شده، با کالای وارداتی مغایرت داشته باشد، صاحب کالا به صورت خواسته یا ناخواسته مرتکب تخلفات گمرکی و قاچاق شده است. توصیه می شود، در مواردی که متوجه این مغایرت شده اید، تمام محموله را برای یافتن کالای مشابه بررسی کرده و همه را به صورت یکجا اعلام کنید. در غیر این صورت، کالای وارداتی ضبط شده و صاحب کالا نیز مشمول جریمه خواهد شد.
واردات کالا های ممنوعه
از آن جایی که گمرک ایران، فهرستی از کالا های ممنوعه وارداتی، مانند نوشیدنی های الکلی یا سلاح گرم و سرد را در سایت خود قرار داده و واردات آن ها را ممنوع کرده است، درصورت اظهار کالا، صاحب بار متخلف محسوب شده و در صورت عدم اظهار نیز، مشمول قاچاق و تخلفات گمرکی می شود. در این صورت، علاوه بر مجازات های قانونی و توقیف محموله، لازم است جریمه تخلفات گمرکی را نیز بپردازد.
نقض مقررات و آیین نامه ها
نوع دیگری از تخلفات گمرکی که به آن تخلف انتظامی نیز گفته می شود، نقض مقررات و آیین نامه های گمرکی است. به طور مثال، ورود وسایل نقلیه و یا خروج آن ها بدون انجام تشریفات مربوطه از مسیر غیر مجاز و غیر قانونی، نوعی تخلف گمرکی بوده و شامل جریمه خواهد شد.
روش های جلوگیری از تخلفات گمرکی
لازم است به منظور جلوگیری از بروز تخلفات گمرکی، سازمان های نظارتی و گمرکی به شکل دقیق و مستمر عمل کرده و با انجام برخی راهکار ها، از بروز هر گونه تخلف گمرکی جلوگیری نمایند. در ادامه، به برخی از روش های جلوگیری از بروز تخلفات گمرکی اشاره می کنیم:
استعلام محموله ها به شکل الکترونیکی
یکی از راهکار های مهم برای جلوگیری از تخلفات گمرکی، الکترونیکی کردن روند استعلام بار است. در این روش، هزاران محموله تجاری در روز، توسط نیرو های مخصوص، به دقت بررسی و استعلام شده و پاسخ آن ها، در عرض چند دقیقه حاضر خواهد شد. استفاده از این روش، امکان شناسایی راحت و سریع محموله های مغایر با استعلام های دریافتی را فراهم خواهد کرد.
تبادل اطلاعات به صورت الکترونیکی بین بانک مرکزی و گمرک
یکی دیگر از اقدامات کاربردی برای جلوگیری از تخلفات گمرکی، برقراری و ایجاد ارتباط بین بانک مرکزی و گمرک است که در این روش، بانک مرکزی با توجه به اطلاعات ثبت شده در گمرک، در مورد کالا های وارداتی در فرآیند ترخیص ارز برای واردات کالا مشورت کرده و از بروز پدیده بیش اظهاری در واردات کالا، توسط تاجران جلوگیری خواهد کرد. علاوه بر این، الکترونیکی شدن این فرآیند، نیازمند استفاده از کاغذ و دستورالعمل های اداری سنتی نیز نمی باشد.
راه اندازی سیستم کارشناس مجازی
یکی دیگر از روش های جلوگیری از بروز تخلفات گمرکی، راه اندازی و ایجاد سیستم کارشناس مجازی است که در آن، کارشناس به شکل کاملا تصادفی و بدون دخالت افراد، شخصی را انتخاب کرده و مسئولیت بررسی درستی یا نادرستی اطلاعات وارد شده در سامانه گمرکی و مقایسه آن با محموله وارداتی را بر عهده می گیرد. در این روش، امکان تبانی و رشوه دهی تاجران به کارشناسان، برای چشم پوشی از تخلفات گمرکی صورت گرفته، از بین رفته و این امر امکان پذیر نخواهد بود.
