در هر کشوری برای واردات و صادرات کالا، لیستی از موارد مجاز و غیر مجاز توسط صنف مربوطه تعیین می شود. در ایران وزارت صنعت، معدن و تجارت مسئول ابلاغ لیست کالاهای ممنوعه وارداتی و صادراتی است. افراد فعال در حوزه بازرگانی، با توجه به این لیست، به تجارت می پردازند.
در صورتی که کالای صادراتی شما در لیست ممنوعه صادرات باشد، در گمرک فعالیت شما متوقف می شود. پس بهتر است قبل از تصمیم به صادرات کالا، ابتدا لیست کالاهای ممنوعه صادراتی را بررسی کنید تا متحمل ضرر مالی نشوید. در این مطلب لیستی از مهم ترین اقلامی که صادرات آن ها ممنوع است ارائه می دهیم. با ما همراه باشید.
چرا صادرات برخی کالاها ممنوع است؟
صادرات به معنای ارسال کالاهای تولیدی داخل کشور به خارج از کشور برای فروش و عرضه است. اشخاص حقیقی و حقوقی می توانند از طریق عقد قرارداد مشارکت در صادرات کالا، یا با صادرات مستقیم، کسب و کار خود را گسترش داده و میزان تولیدشان را افزایش دهند.
صادرات باعث می شود که رکود بازار داخلی جبران شود، اشتغال زایی افزایش یافته و در نهایت رونق اقتصادی شکل بگیرد. به طور کلی صادرات یک راه مثبت برای توسعه اقتصادی هر کشوری است. اما چرا از صادرات برخی کالاها جلوگیری می شود؟
قوانین صادرات در هر کشور، توسط دولتمردان و بر اساس ضوابط و خط مشی دولت تصویب می گردد. با توجه به این قوانین، صادرات برخی کالاها مشروط و صادرات برخی کالاهای دیگر ممنوع می باشد.
کالاهای صادراتی از نظر امکان صادرات به سه دسته تقسیم می شوند:
- کالای مجاز صادراتی: صادرات این کالاها ممنوعیتی ندارد، اما صادرکننده باید قوانین صادراتی از جمله دریافت مجوز لازم برای ارسال کالا را رعایت کند.
- کالای مشروط صادراتی: کالاهای مشروط مجوز صادرات ندارند. تاجر برای صادرات این کالاها باید از سازمان های دولتی مجوز کسب کند. صادرکننده می تواند برای دریافت مجوز اقدام کند، در صورت موافقت نهادهای مربوطه، مجوزهای مورد نیاز به گمرک داده می شوند.
- کالای ممنوع صادراتی: صادرات برخی کالاها از جمله کالای عتیقه برای همیشه ممنوع است. اما صادرات برخی کالاها با نظر دولت و بسته به شرایط تولید در کشور، برای چند سال ممنوع می شود. گمرک اجازه خروج کالاهای ممنوع الصدور را نمی دهد، اما اگر منع قانونی برای ممنوعیت خروج این کالاها رفع شود، امکان صادرات وجود خواهد داشت.
ممنوعیت دائم و موقت صادرات کالا از ایران
ممنوعیت همیشگی کالاهای صادراتی
دسته ای از کالا ها در لیست ممنوعیت همیشگی صادرات قرار دارند و این لیست در هیچ بازه ای تغییر نخواهد کرد. در این لیست صادرات برخی گونه های گیاهی، جانوری و دامی به منظور حفظ منابع محیط زیستی کشور ممنوع اعلام شده است. این ممنوعیت برای جلوگیری از انقراض این گونه ها است.
اشیا عتیقه و آنتیک از دیگر مواردی هستند که صادرات آن ها مشمول ممنوعیت همیشگی است. این ممنوعیت به دلیل حمایت و حفاظت از میراث باستانی و فرهنگ کشور تعیین شده است.
همچنین وزارت صمت صادرات کالاهایی که تولید، عرضه و تجارت آن ها در ایران قانونی نیست را به طور کلی ممنوع کرده است. در صورت سعی در خارج کردن این اقلام، گمرک شما را متوقف خواهد کرد. کالاهایی مانند ابزار قمار، مواد مخدر، مشروبات الکلی، اسلحه، گوشت خوک و… کالاهایی هستند که تولید و عرضه آن ها در ایران بر اساس قانون و شرع ممنوع است.
ممنوعیت دوره ای کالاهای صادراتی
در ممنوعیت دوره ای، برای یک دوره زمانی مشخص و حتی نامشخص و بسته به وضعیت کشور، صادرات برخی کالاها ممنوع می شود. برای مثال، زمانی که چرخه اقتصاد با کمبود مواد اولیه مواجه می شود، دولت صادرات این کالاها را ممنوع اعلام می کند. هدف از این کار جلوگیری از گران شدن کالا در داخل کشور و تنطیم نرخ کالا است.
گاهی اوقات دولت برای حمایت از حقوق تولیدکنندگان داخلی، حق صادرات برخی کالاها را فقط برای تولیدکننده به رسمیت می شناسد و هیچ شرکت یا فرد واسطی امکان صادرات این کالاها را ندارد. هدف از این کار، پیشگیری از سوء استفاده واسطه ها و حفظ منافع ملی است.
اما سوال مهم این است که ممنوعیت واردات و صادرات کالاها به چه منظور انجام می شود؟ از دلایل ممنوعیت صادرات کالا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تقویت تولیدات داخلی، پیشرفت صنایع، تثبیت قیمت ها و کنترل وضعیت بازار
- جلوگیری از سوء استفاده برخی تامین کنندگان مواد اولیه کالا که از دلار دولتی برای واردات استفاده کرده اند. دولت برای سوء استفاده برخی صادرکنندگان برای کسب درآمدهای کلان، از صادرات این کالاها جلوگیری می کند.
- جلوگیری از احتکار کالا در داخل کشور
- گاهی اوقات ممنوعیت صادرات به دلیل قوانین کشور مقصد می باشد. هر کشوری بسته به قوانینش می تواند از واردات برخی کالاها جلوگیری کند. در این شرایط گمرک اجازه خروج کالا را نمی دهد. برای مثال می توان به قانون ممنوعیت واردات گوشت در زمان اوج کرونا اشاره کرد. به هم خوردن روابط بین المللی کشورها یکی دیگر از دلایل اعلام ممنوعیت از طرف کشور مقصد است.
لیست کالاهای ممنوعه صادراتی ایران
ماده 126 قانون امور گمرکی، ممنوعیت صادرات کالاها در ایران را تعیین می کند. کالاهای ممنوعه صادراتی در ایران به 4 دسته تقسیم می شوند. برخی از کالا هایی که صادرات آن ها در حال حاضر ممنوع است شامل گوشت منجمد و یا غیر منجمد تولید داخل و یا وارداتی، پودر ماهی، دفتر تحصیلی، پرتقال، سیب، پیاز، ذرت، گندم، جو، انواع سبوس، کاه و یونجه، دانه های روغنی، خوراک آبزیان، کره، شکر، لاستیک، کاغذ، تجهیزات آهنی، ماشین آلات صنعتی، شمش آلومینیوم، انواع محصولات پرایمری و چندین کالای دیگر می باشد.
باید در نظر داشت که این لیست بسته به شرایط تغییر می کند و ممکن است در زمان تصمیم گیری شما به صادرات کالا، اقلامی به لیست اضافه یا از آن کم شده باشند.
باید همواره جهت استعلام لیست کالاهای ممنوعه صادراتی اقدام کنید تا از کالاهای ممنوعه روز مطلع باشید و به اشتباه مقدمات صادرات کالاهای ممنوعه را نچینید.
در ماده 126 قانون امور گمرکی کالاهای ممنوعه صادراتی به چهار دسته تقسیم می شوند.
- کالاهای ممنوع الصدور بر اساس شرع مقدس اسلام و یا به موجب قانون
- اشیاء عتیقه یا میراث فرهنگی به تشخیص سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
- اقلام دامی یا نباتی و گونه های جانوری برای حفظ ذخایر ژنتیک یا حفاظت محیط زیست طبق فهرست اعلامی از سوی سازمان های مربوطه
- سایر کالاهای ممنوع الصدور به موجب قوانین خاص
سخن پایانی
کالاهای وارداتی و صادراتی باید ابتدا به اداره گمرک رفته و سپس از اداره گمرک به کشور مورد نظر تحویل داده شوند. در گمرک لیست کالاهای ممنوعه بررسی می شود و در صورتی که کالای شما در لیست کالاهای ممنوعه صادراتی باشد، از ترخیص آن جلوگیری می شود.
در هر بازه زمانی، صادرات کالاهای خاص با ممنوعیت مواجه خواهد شد. این ممنوعیت ها را دولت با اهدافی مانند حمایت از مصرف کننده داخلی، حفاظت از فرهنگ و محیط زیست کشور، جلوگیری از رانت خواری و پیشگیری از کمبود کالا و افزایش قیمت محصولات وضع می کند.
شرکت های فعال در زمینه صادرات و سایر اشخاصی که از طریق عقد نمونه قرارداد مشارکت در صادرات کالا اقدام به صادرات کالا می نمایند، باید توجه لازم را به لیست کالاهای ممنوعه داشته باشند تا هنگام ارسال کالاها به خارج از کشور، در گمرک با مشکل مواجه نشوند.
