گروه کالایی مفهومی است که برای تنظیم واردات و صادرات کالاها در گمرک استفاده می شود. برای هر تجار و بازرگانی که قصد واردات کالا دارد، آگاهی از این تقسیم بندی و اولویت بندی کالاها بسیار مهم است. در کشور ما کالاها به چهار گروه مختلف تقسیم می شوند و این گروه بندی تاثیر زیادی بر تعیین تعرفه های گمرکی و سیاست های تجاری دارد. در این مقاله، به معرفی گروه کالایی و نحوه تخصیص ارز برای هر گروه کالا پرداخته خواهد شد تا شما را با فرآیند گمرکی و قوانین مربوطه آشنا کنیم.
منظور از گروه کالایی چیست؟
گروه کالایی در گمرک به تقسیم بندی کالاهای وارداتی براساس اولویت های تجاری و اقتصادی کشور اشاره دارد. این دسته بندی با هدف حمایت از تولیدکنندگان داخلی و مدیریت صحیح ارز صورت می گیرد. در این راستا، کالاهای وارداتی به چهار گروه اصلی تقسیم می شوند: گروه یک، گروه دو، گروه سه و گروه چهار. گروه دوم خود شامل هفت زیرگروه مختلف است که به تفکیک دسته بندی های دقیق تر کمک می کند. این تقسیم بندی ها نه تنها به تعیین مجاز بودن واردات کالا کمک می کنند، بلکه تأثیر زیادی در تخصیص ارز و تعرفه های گمرکی دارند.
در فرآیند تخصیص ارز، کالاهایی که برای تولید داخلی ضروری تر هستند یا می توانند ارزش افزوده بیشتری ایجاد کنند، اولویت بیشتری در دریافت ارز دارند. این دسته بندی باعث می شود که منابع ارزی کشور به شیوه ای کارآمدتر و هدفمندتر تخصیص یابد. علاوه بر این، تعرفه های گمرکی و مالیات های مربوط به هر کالا نیز بر اساس گروه کالایی آن تنظیم می شود که این امر بر هزینه های واردات و بازار داخلی تاثیرگذار است.
برای شناسایی گروه کالایی یک کالا، واردکنندگان می توانند از سامانه مقررات تجاری استفاده کنند و با وارد کردن کد تعرفه گمرکی، گروه کالایی مربوط به کالا را بیابند. این سیستم به تجار کمک می کند تا اطلاعات دقیقی درباره مراحل گمرکی و فرآیند واردات به دست آورند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کنند.
اولویت بندی گروه های کالایی در گمرک: بررسی دسته بندی ها و اهمیت آن ها
گروه بندی کالاها در گمرک به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای تنظیم واردات و صادرات در کشور به شمار می آید. این گروه بندی ها براساس سیاست های اقتصادی و تجاری کشور تعیین می شوند و هدف آن ها مدیریت منابع ارزی، حمایت از تولید داخلی و تنظیم روابط تجاری است. در این مقاله به بررسی چهار گروه کالایی اصلی گمرک و اهمیت هر یک در تخصیص ارز و تعرفه های گمرکی پرداخته می شود.
گروه کالایی اول: کالاهای حیاتی و ضروری
گروه کالایی اول به کالاهای اساسی و ضروری اختصاص یافته است که نیازهای حیاتی جامعه را تامین کرده و نبود آن ها می تواند بحران های اجتماعی و اقتصادی به وجود آورد. واردات کالاهای این گروه از اولویت بالاتری برخوردار است و برای تامین ارز آن ها، از منابع درآمدی ناشی از فروش نفت استفاده می شود. کالاهایی که در این گروه قرار می گیرند، از ارز ترجیحی برای واردات بهره مند هستند. این ارز با نرخ ثابت و پایین تر از نرخ بازار (در حال حاضر 28.500 تومان) در اختیار واردکنندگان قرار می گیرد. برخی از کالاهای این گروه کالایی عبارتند از:
- گاو شیری و گوشتی
- حبوبات مختلف
- ذرت دامی
- انواع روغن
- داروها و مواد اولیه دارویی
- تجهیزات پزشکی
- فرآورده های کودکانه مانند شیر خشک
این کالاها در شرایط بحرانی یا در شرایط معمولی که تأمین آن ها حیاتی است، از واردات آسان تری برخوردارند و از کمترین هزینه ارزی استفاده می کنند.
گروه کالایی دوم: مواد اولیه و کالاهای مورد نیاز تولید
گروه کالایی دوم به مواد اولیه، کالاهای سرمایه ای و واسطه ای اختصاص دارد که به عنوان ابزارهای اصلی در تولید و صنعت کشور به شمار می آیند. کالاهای این گروه برای فرآیندهای تولیدی و صنعتی کشور بسیار ضروری هستند و به عنوان بخشی از زنجیره تامین صنایع مختلف عمل می کنند.
ارز مورد نیاز برای واردات این کالاها نیز از منابع مختلف تامین می شود (ارز نیمایی، ارز بانکی، ارز اشخاص وارز حاصل از صادرات)، ولی به طور کلی اولویت دوم را نسبت به کالاهای گروه اول دارند. این گروه به هفت زیرگروه مختلف تقسیم می شود که به آن گروه کالایی 21 تا 27 می گویند که به طور کلی شامل مواد اولیه، ماشین آلات و تجهیزات صنعتی، قطعات یدکی و محصولات نیمه ساخته می شود. برخی از کالاهای این گروه عبارتند از:
- ماشین آلات حفاری
- شیر خشک صنعتی
- سنگ های معدنی و شیشه
- لوله های حفاری
- مدارهای چاپی و فیوزها
- تجهیزات حمل ونقل ریلی
تأمین ارز گروه کالایی دوم نیز از محل صادرات پتروشیمی و مواد معدنی و فولاد بوده و در واقع شرکت‌های پتروشیمی، فولادی و معدنی مستلزم ارائه ارز خود در سامانه نیما هستند.
زیر گروه 21
زیر گروه 21، از گروه کالایی دوم بیشترین اولویت را در این گروه دارد شامل تجهیزات تولید و مواد اولیه می شود. کالا های این زیر گروه برای تولید داخلی بسیار مهم هستند و به همین دلیل به این زیر گروه نیز مانند گروه اول اهمیت زیادی داده می شود و به آنها ارز دولتی تعلق می گیرد.
زیر گروه 22
زیر گروه 22 شامل آن دسته از مواد اولیه تولیدی است که یا نمونه ایرانی ندارند و یا تولید داخلی پاسخگوی نیاز بازار نیست.
زیر گروه 23 و24
زیر گروه های 23 و24 نیز شامل کالاهای واسطه‌ای هستند که به آنها ارز ترجیحی تعلق می‌گیرد و اولویت‌بندی آن نیز دائما در حال تغییر است وتعیین اولویت ان به عواملی چون وضعیت تولید داخلی برایکالای مورد نظر بستگی دارد.
زیر گروه‌های 25، 26 و 27
کالاهای این زیر گروه ها، شامل کالاهای واسطه‌ای است و تخصیص ارز نیمایی به آنها، به شرایط اقتصادی کشور بستگی دارد.
گروه کالایی سوم: کالاهای مصرفی غیرضروری
گروه کالایی سوم شامل کالاهای مصرفی است که در زندگی روزمره افراد مورد استفاده قرار می گیرند. این کالاها به طور کلی از نظر اولویت واردات پایین تر از کالاهای گروه یک و دو قرار دارند. کالاهایی مانند لوازم خانگی، پوشاک و برخی از کالاهای غیرضروری در این گروه جای می گیرند. ارز برای واردات این گروه کالاها به صورت نیمایی تخصیص داده نمی شود و واردکنندگان مجبور به تامین ارز از بازار آزاد هستند. از این رو، واردات این کالاها از نظر ارزی برای کشور هزینه‌برتر است و بیشتر تحت تأثیر نوسانات بازار قرار می گیرد. این گروه معمولاً شامل کالاهایی است که به صورت روزانه مصرف می شوند، اما نبود آن ها بحران زا نخواهد بود.
گروه کالایی چهارم: کالاهای ممنوعه
گروه کالایی چهار به کالاهایی اطلاق می شود که به دلایل مختلف از جمله حمایت از تولید داخلی، حفظ منابع ارزی، یا ملاحظات بهداشتی واردات آن ها به کشور ممنوع است. کالاهای این گروه به طورکلی وارد نمی شوند و هرگونه تلاش برای واردات آن ها از طریق گمرک با عواقب قانونی همراه خواهد بود. این گروه شامل کالاهایی است که به دلایل مختلف کشور از واردات آن ها اجتناب می کند تا منابع ارزی خود را بهتر مدیریت کرده و از تولید داخلی حمایت کند. واردکنندگان موظف هستند از این گروه کالاها پرهیز کنند، چراکه نقض مقررات گمرکی ممکن است تبعات قانونی سنگینی به دنبال داشته باشد.
کالاهای ممنوعه وارداتی
در راستای حفظ منابع طبیعی و به منظور جلوگیری از آسیب به محیط زیست و تولیدات داخلی، وزارت جهاد کشاورزی فهرستی از کالاهای ممنوعه وارداتی را منتشر کرده است. این کالاها شامل انواع حیوانات، محصولات کشاورزی، مواد غذایی و محصولات صنعتی هستند که واردات آن ها به کشور ممنوع است. برخی از این کالاها عبارتند از:
- حیوانات: برخی از حیوانات مانند اسب برای مسابقه، الاغ، خوک، میمون، مارماهی، سگ ماهی و خرچنگ های دریایی آب شیرین جزء کالاهای ممنوعه وارداتی هستند. این حیوانات به دلایل مختلفی از جمله حفاظت از گونه های بومی و جلوگیری از بیماری ها، وارداتشان ممنوع اعلام شده است.
- محصولات کشاورزی: برخی از گل ها مانند گل های سرخ، میخک، ارکیده، داوودی و سوسن، همچنین گوجه فرنگی زراعی و گلخانه ای، پیاز، موسیر و سیر جزء محصولات کشاورزی ممنوعه به شمار می روند. این ممنوعیت ها به منظور حمایت از تولیدات داخلی و جلوگیری از ورود بیماری ها و آفات به کشور اعمال می شود.
- مواد غذایی: واردات برخی مواد غذایی مانند ژامبون، سردست و قطعات آن با استخوان، جگر و کره بسته بندی شده 500 گرمی ممنوع است. این اقدامات به منظور سلامت جامعه و جلوگیری از واردات مواد غذایی ناسالم صورت گرفته است.
- کالاهای شیمیایی و پلیمری: برخی از محصولات شیمیایی مانند شمع، ظروف ملامین، ضایعات کلینیکی و الکل اتیلیک نیز وارداتشان ممنوع است. این مواد به دلیل خطرات زیست محیطی و سلامتی از فهرست کالاهای وارداتی حذف شده اند.
- چاپ و نوشت افزار: کالاهایی مانند لوازم مدرسه و دفتر کار نیز از واردات منع شده اند. این محدودیت ها برای حمایت از صنایع داخلی و کاهش مصرف محصولات غیرضروری اعمال می شود.
- لوازم خانگی و اداری: کالاهایی نظیر اجاق گاز فردار، مبل، ظرفشویی، قوطی نوشابه و آب میوه، و سفالینه های شیشه ای نیز از کالاهای ممنوعه وارداتی به حساب می آیند.
- تجهیزات برقی و الکترونیکی: برخی تجهیزات الکترونیکی مانند دربازکن تصویری، لامپ های رشته ای تا 40 وات و گیرنده دیجیتال تلویزیونی نیز تحت ممنوعیت واردات قرار دارند.
در نظر داشته باشید که لیست کالا های ممنوعه وارداتی ممکن است در طول سال تغییر کند که ما در مقاه لینک شده، لیست تمام کالا های ممنوعه وارداتی را قرار داده ایم. برای نمونه، در اردیبهشت سال 1403، برخی از کالاهای گروه 4 مانند لباس های اسکی و بعضی از انواع سازها از فهرست ممنوعیت خارج شدند. این تغییرات بسته به نیازها و شرایط اقتصادی کشور ممکن است به طور دوره ای اصلاح شود.
کلام آخر
گروه کالایی شامل چهار دسته اصلی در گمرک به منظور تنظیم واردات، تخصیص بهینه ارز و حمایت از تولید داخلی می شود. کالاهای گروه اول و دوم از اولویت بیشتری برخوردارند و برای واردات آن ها از ارز ترجیحی یا نیمایی استفاده می شود، در حالی که کالاهای گروه سوم باید از ارز آزاد تامین شوند. همچنین، واردات کالاهای گروه چهارم به طور کامل ممنوع است. این سیستم به طور موثر به مدیریت منابع ارزی و تنظیم بازار داخلی کمک می کند.