واردات و صادرات از جمله فعالیت هایی هستند که به رشد اقتصادی یک جامعه کمک بسیار زیادی می کنند. البته که ورود به این حوزه مستلزم کسب تجربه و داشتن مهارت تجارت بین المللی است. افرادی که در این حیطه کار می کنند باید اطلاعات کاملی در خصوص مجوزهای کار و نحوه اخذ آن ها کسب کنند تا همه چیز کاملا قانونی و روی اصول انجام شود. در این مطلب قصد داریم شما را با انواع مجوز واردات و صادرات و نحوه دریافت آن ها آشنا کنیم.
مجوز واردات و صادرات چیست؟
در پروسه واردات و صادرات، قرار است یک سری کالا و محموله از یک کشور (مبدا) به کشوری دیگر(مقصد) ارسال شوند. در این فرایند فروشنده کالا به عنوان صادر کننده و خریدار به عنوان وارد کننده با یکدیگر وارد معامله و تجارت می شوند. چنین فعالیتی در سطح بین المللی قطعا نیاز به تخصص، تجربه و داشتن دانش کافی دارد. چرا که واردات و صادرات روی اصول خاصی انجام می شود و هر کشور نیز برای تجارت بین المللی قوانین و شرایط خاص خود را دارد.
یکی از مهم ترین کارهایی که باید افراد در این زمینه انجام دهند، اخذ مجوز واردات و صادرات است. مجوز واردات و صادرات به مجوزی گفته می شود که افراد باید پیش از انجام هر مرحله از واردات کالا، آن را از مراکز ذی صلاح دریافت کنند. برای دریافت این مجوز نیز سامانه ای به نام سامانه صمت (وزارت صنعت و معدن و تجارت)، راه اندازی شده که لازم است افراد ابتدا در این سامانه ثبت نام کنند.
پس از ثبت نام می توان توضیحات مربوط به نحوه دریافت مجوزهای مورد نیاز را از طریق این سامانه مطالعه کرد و طبق آن پیش رفت. توجه داشته باشید که در پروسه دریافت مجوز، لازم است هزینه هایی نیز پرداخت گردد. هزینه دریافت هر مجوز بسته به شرایط واردات و صادرات و قوانین هر کشور می تواند متغیر باشد. با توجه به اینکه داشتن مجوز برای شروع کار الزامی است، بهتر است ابتدا شرایط دریافت مجوز و انواع آن را توضیح دهیم تا بتوانید با آگاهی بیشتری در این مسیر قدم بگذارید.
انواع مجوزهای واردات و صادرات
- مجوز واردات و صادرات عمومی: این مجوز، به کسب و کارها اجازه واردات و صادرات کلیه کالاهایی که مشمول قوانین و مقررات عمومی واردات هستند را می‌دهد. این مجوز معمولاً برای کالاهای عمومی و معمولی صادر می‌شود.
- مجوز واردات و صادرات محدود: برخی کالاها ممکن است محدودیت‌هایی در واردات و صادرات داشته باشند. این محدودیت‌ها می‌توانند شامل محدودیت‌های کمیاب بودن(مثلاً تعداد محدود واردات)، محدودیت‌های ارزی (مانند نیاز به مجوز ارزی) یا محدودیت‌های فنی (مانند استانداردها و مقررات خاص) باشند.
- مجوز واردات موقت و صادرات موقت: این مجوز به کسب و کارها اجازه می‌دهد که کالاها را به صورت موقت وارد یا صادر کنند، معمولاً به منظور استفاده موقت، نمایشگاه‌ها، تعمیر و نگهداری و غیره. این نوع مجوز معمولاً محدوده زمانی خاصی دارد.
- مجوز واردات و صادرات ویژه: برخی کشورها می‌توانند مجوزهای واردات و صادرات ویژه را برای کالاها یا صنایع خاصی صادر کنند. این مجوزها معمولاً به منظور توسعه و حمایت از صنایع داخلی، تحقیق و توسعه، یا تأمین نیازهای استراتژیک کشور صادر می‌شوند.
لطفاً توجه داشته باشید که این فقط برخی از انواع مجوزهای واردات و صادرات رایج هستند و هر کشور ممکن است قوانین و مقررات خاص خود را داشته باشد. همچنین، این اطلاعات ممکن است در آینده تغییر کنند، بنابراین قبل از اقدام به واردات یا صادرات، بهتر است با مقامات مربوطه و دفاتر تجاری کشور مورد نظر خود در ارتباط باشید تا اطلاعات به‌روز و دقیق را دریافت کنید. همچنین می توانید برای این که روند انجام این کار را برای خود راحت تر کنید از یک شرکت خدمات بازرگانی کمک بگیرید.
چند نمونه از مهم ترین مجوزهای مورد نیاز
- مجوز بهداشت: برای واردات مواد اولیه غذایی، نوشیدنی ها، مواد آرایشی و بهداشتی و… مجوز بهداشت نیاز است.
- مجوزتجهیزات پزشکی: برای واردات تجهیزات آزمایشی و پزشکی باید مجوز تجهیزات پزشکی اخذ شود.
- مجوز مخابرات: برای واردات تجهیزات مخابراتی و رادیویی باید مجوز مخابرات کسب شود.
- مجوز وزارت دفاع: برای واردات کالاهای قابل انفجار و اشتعال و کالاهایی که وجهه ی نظامی دارند، نیاز به اخذ این مجوز است.
- مجوز VIP: این مجوز توسط سازمان دامپزشکی برای صادرات و واردات غذای دام و طیور و داروهای دامپزشکی صادر می شود
- مجوز وزارت جهاد کشاورزی: برای واردات هر گونه محصولات کشاورزی، بذر،پیاز، ریشه میوه، تخم گیاهان، باید این مجوز اخذ شود.
شرایط دریافت مجوز واردات و صادرات
وقتی صحبت از مجوز واردات و صادرات می کنیم، منظورمان صرفا یک مجوز خاص نیست. واردات و صادرات گستره بسیار وسیعی داشته و به دلیل قوانین و ضوابط متعددی که برای آن در نظر گرفته شده، نیاز به مجوزهای مختلفی نیز دارد.
به عنوان مثال مجوز واردات تجهیزات پزشکی، مجوز انرژی اتمی، مجوز واردات موردی (مجوزی که نشان می دهد محموله مورد نظر برای کشور مقصد مشکلی ایجاد نکرده و ضرری ندارد.)، مجوز استاندارد، مجوز بهداشت، مجوز معافیت گمرکی، مجوز جهاد کشاورزی و… از جمله انواع مجوز واردات و صادرات هستند که بسته به شرایط محموله، خریداران یا همان وارد کنندگان باید اقدام به دریافت آن ها کنند.
اما برای دریافت مجوزهای مربوطه یک سری شرایط در نظر گرفته شده که افراد موظف هستند طبق این شرایط عمل کنند. در ادامه لیستی از مهم ترین قوانین و شرایط اخذ مجوز واردات و صادرات را آماده کرده ایم:
- شرط اول این است که کشور صادرکننده یا همان طرف قرارداد، در لیست کشورهای ممنوع المعامله نباشد و هیچ ممنوعیتی برای تجارت با کشور مربوطه وجود نداشته باشد.
- دریافت گواهی استاندارد یکی از مهم ترین شرایط دریافت مجوز واردات و صادرات است. البته به همراه داشتن این گواهی تنها برای محموله هایی نیاز است که قوانین اجباری استاندارد صادراتی شامل آن ها می شود. (معمولا کالاهایی که مشمول این قانون می شوند هر سال مشخص شده و در یک لیست به تاجران اعلام می گردند.)
- در اختیار داشتن کارت بازرگانی
- ثبت نام خریدار یا وارد کننده در سامانه گمرکی و فعال بودن حساب کاربری وی
- دریافت مجوزهای لازم از سازمان هایی همچون وزارت کشاورزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت بهداشت.
شرایطی که در این بخش لیست شده اند، جزء مهم ترین شرایط دریافت مجوز واردات و صادرات هستند که تمامی افراد در هر حوزه ای از واردات کالا باید طبق این مقررات عمل کنند. در غیر اینصورت با مشکلات جدی روبرو خواهند شد.
سامانه دریافت مجوز واردات و صادرات
برای دریافت مجوز استاندارد، کارت بازرگانی و دیگر مجوزهای قانونی واردات و صادرات، افراد باید از طریق سامانه EPL اقدام کنند. سایت EPL در کاهش فرارهای مالیاتی افراد و آمار قاچاق کالا نقش موثری دارد. تمام تاجران و وارد کنندگانی که محموله ای در گمرک دارند باید طبق فرایندهای قانونی در نظر گرفته شده، محموله خود را از واحد گمرک ترخیص نمایند تا برای آن ها شناسه کالا صادر شود. با راه اندازی سامانه EPL افراد می توانند بسیاری از پروسه های اداری زمانبر و پیچیده را به راحتی و در کمترین زمان ممکن انجام دهند. از جمله امکانات سامانه EPL که در اختیار کاربران قرار داده شده عبارتند از:
- تسهیل تشریفات قانونی گمرکی
- تسریع انجام فرایندهای گمرکی و ترخیص بار از گمرک
- امکان آپلود مدارک شخصی کاربران و اسناد حقوقی در سامانه
- امکان ثبت محموله با تمام اطلاعات و جزئیات لازم در سامانه
- امکان تکمیل اظهارنامه گمرکی
- امکان ارسال مانیفست به شکل آنلاین و اینترنتی
- امکان آماده سازی اسناد مربوط به ترخیص کالا
- امکان ارزش گذاری روی کالاهای صادراتی و وارداتی
توجه داشته باشید که جهت اخذ مجوز گمرکی، به یک سری اسناد و مجوزهای قانونی دیگر هم نیاز است. بنابراین پیش از اینکه متقاضیان به سامانه صمت مراجعه کرده و در آن ثبت نام کنند باید به یک سری سامانه های فرعی مراجعه نمایند. از جمله این سامانه ها می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- سامانه یکپارچه کارت بازرگانی هوشمند
- سامانه اخذ کارت بازرگانی
- سامانه اخذ گواهی استاندارد (سامانه واردات و صادرات)
نحوه دریافت مجوز واردات و صادرات
طبق توضیحاتی که در بخش قبل ارائه کردیم، برای دریافت مجوز واردات و صادرات به اسناد و گواهی های مختلفی همچون کارت بازرگانی، گواهی استاندارد و مجوز گمرک نیاز است. دریافت هر کدام از این مجوزها پروسه و مراحل خاص خود را دارد. از این رو شما باید کاملا با مراحل هر یک آشنا باشید تا بتوانید در نهایت با موفقیت مجوز واردات و صادرات را دریافت نمایید. در ادامه مراحل انجام هر کدام را یک به یک بررسی می کنیم.
1)مرحله دریافت مجوز از سایت گمرک
در این مرحله شما باید به سامانه EPL مراجعه کنید. برای برخورداری از امکانات این سایت نیاز است تا یک سری اقدامات اولیه را انجام دهید. ابتدا نیاز است با همراه داشتن کارت ملی به نزدیک ترین واحد گمرک محل خود مراجعه کرده و به بخش IT آن بروید.
در این بخش لازم است درخواست خود را مبنی بر دریافت مجوز واردات و صادرات به مسئولین مربوطه اعلام نمایید. در این مرحله پس از ثبت درخواست، اطلاعاتی نظیر نام کاربری، رمز عبور و همچنین شناسه کد شناسایی در اختیار شما قرار می گیرند.
شما در مراحل بعدی به این اطلاعات نیاز خواهید داشت. بنابراین در نگهداری آن ها کوشا باشید. پس از ثبت درخواست، لازم است با اطلاعاتی که به شما داده شده وارد سامانه شوید و طبق توضیحات ارائه شده در سایت، اقدامات مورد نیاز را به طور دقیق انجام دهید.
2.1) مرحله دریافت غیر حضوری کارت بازرگانی
یکی دیگر از مراحلی که انجام آن قبل از دریافت مجوز واردات و صادرات ضروری است، اخذ کارت بازرگانی می باشد. در این خصوص لازم است ابتدا به سامانه یکپارچه کارت بازرگانی هوشمند مراجعه کنید. پس از وارد شدن به این سامانه باید روی گزینه ثبت درخواست صدور کارت عضویت بزنید و طبق مراحل زیر پیش بروید:
- ثبت اطلاعات هویتی نظیر؛ کد ملی، شماره همراه، کد پستی و نام شعبه در کادرهای مربوطه
- تکمیل تمام فرم هایی که در سامانه به شکل الکترونیکی قرار گرفته و چاپ آن ها
- کامل نمودن اطلاعات پرونده، اسکن و آپلود تصاویر مربوط به مدارک خواسته شده و فایل های مورد نیاز
- ورود اطلاعات مربوط به فیش های پرداختی
- ثبت درخواست و تایید نهایی آن
بعد از ثبت درخواست و تایید نهایی، پرونده جهت بررسی های بیشتر به اتاق مربوطه ارجاع داده می شود و به شکل غیر حضوری کاملا ارزیابی می گردد. در صورت عدم صحت اطلاعات و یا وجود هر گونه نقص در پرونده، مسئولین مربوطه، متقاضی را از طریق پیامک و یا ارسال ایمیل از این موضوع مطلع می سازند. در نهایت متقاضی با مراجعه مجدد به سامانه و تکمیل اطلاعات، این مرحله را با موفقیت طی خواهد کرد. با توجه به غیر حضوری شدن فرایند دریافت کارت بازرگانی، اخذ این مدرک به طور کلی طی چهار مرحله زیر انجام می شود:
- مرحله احراز هویت متقاضی
- مرحله احراز صلاحیت عمومی
- مرحله احراز صلاحیت تخصصی
- و در نهایت عضویت در اتاق بازرگانی
در ادامه مراحل مختلف احراز صلاحیت را به صورت مختصر شرح می دهیم.
مرحله احراز هویت متقاضی
در این مرحله، احراز هویت متقاضی می تواند از دو نوع حقیقی و حقوقی باشد. احراز هویت اشخاص حقیقی که متقاضی دریافت کارت هوشمند بازرگانی هستند، از طریق کد فراگیر اتباع و همچنین استعلام از ثبت احوال صورت می گیرد. احراز هویت اشخاص حقوقی از طریق استعلام از سازمان ثبت صورت می گیرد. در این مرحله اطلاعات شرکت بررسی شده و با اطلاعات مدیر آن مطابقت داده می شوند.
مرحله احراز صلاحیت عمومی
برای این نوع احراز صلاحیت، وضعیت نظام وظیفه، اشتغال دولتی و سوء پیشینه فردی که متقاضی دریافت کارت بازرگانی است استعلام گرفته می شوند.
مرحله احراز صلاحیت تخصصی
در این مرحله مواردی همچون؛ آدرس محل کار، مدرک تحصیلی، عدم بدهی، حساب جاری، شرایط تولید و همچنین دفاتر تجارتی و قانونی فرد متقاضی دریافت کارت بازرگانی، به طور دقیق استعلام می شوند. تمامی استعلام هایی که تا به اینجا ارائه شدند، کاملا به صورت غیر حضوری و آنلاین انجام می شوند و نهایتا طی یک ساعت، نتیجه این استعلام ها به متقاضی اطلاع داده می شود.
2.2) دریافت کارت بازرگانی به صورت حضوری
توجه داشته باشید که دریافت کارت بازرگانی طی دو مرحله غیر حضوری و حضوری انجام می شود. پس از ثبت درخواست برای کارت بازرگانی به شکل غیر حضوری، باید به صورت حضوری نیز اقدام کنید. مرکز اصلی برای مراجعه حضوری جهت دریافت کارت بازرگانی، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی می باشد.
در صورتی که تمام مراحل اینترنتی با موفقیت طی شده باشند و مشکلی وجود نداشته باشد، به متقاضیان از طریق پیامک یا ایمیل اطلاع داده می شود که جهت کامل نمودن فرایند دریافت کارت بازرگانی، همراه با اصل مدارک شناسایی خود به اتاق بازرگانی مراجعه کنند.
3) مرحله دریافت مجوز از سامانه واردات و صادرات
در این بخش، متقاضیان اطلاعاتی نظیر نام کاربری و رمز عبور را در اختیار داشته و می توانند ادامه مراحل را به راحتی طی کنند. جهت دریافت مجوز از سامانه واردات و صادرات باید به سامانه صادرات و واردات مراجعه شود. پس از ورود به این سامانه باید براساس نوع کالا، یکی از گزینه های کارشناسان استاندارد، شرکت های بازرسی و کاربران آزمایشگاه انتخاب شود. پس از انتخاب یکی از این موارد، با وارد کردن نام کاربری و رمز عبور می توان به مرحله بعد راه یافت.
مدارک لازم برای دریافت مجوز واردات و صادرات
تمام مراحلی که ذکر کردیم مستلزم این هستند که متقاضیان مدارک لازم را برای ارائه در اختیار داشته باشند. قطعا بدون ارائه مدارک شناسایی و یک سری اسناد مربوطه که از قبل مشخص شده اند، نمی توان اقدامی برای دریافت مجوز واردات و صادرات انجام داد. اما این مدارک دقیقا چه مواردی هستند؟ در ادامه لیست تمام مدارک مورد نیاز برای دریافت مجوز واردات و صادرات را در اختیارتان قرار می دهیم.
مدارک لازم برای ثبت نام شرکت های حقوقی در سامانه گمرک
شرکت های تجاری و حقوقی، برای ثبت نام و فعال سازی حساب کاربری خود باید مدارک زیر را به مراجع ذی صلاح ارائه کنند:
- تمام مدارک قانونی شرکت از جمله؛ آگهی تاسیس شرکت، آگهی تغییرات و همچنین اساس نامه شرکت
- برگه کد اقتصادی (شامل یک شماره اختصاصی می باشد که تمام افراد مشمول پرداخت مالیات باید آن را در اختیار داشته باشند.)
- ارائه گواهی عدم سوء پیشینه
- ارائه اصل و کپی کارت بازرگانی
- حضور مدیران عامل و اشخاص صاحب امضا در شرکت همراه با اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی
مدارک لازم برای ثبت نام اشخاص حقیقی در سامانه گمرک
اشخاص حقیقی نیز برای ثبت نام و فعال کردن حساب کاربری خود در سامانه گمرک به مدارک زیر نیاز دارند:
- حضور یافتن در محل همراه با اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی
- ارائه گواهی سوء پیشینه
- ارائه اصل و کپی کارت بازرگانی
همانطور که اشاره شد، تمام اشخاص حقیقی و حقوقی در لیست مدارک مورد نیاز باید حتما اصل و کپی کارت بازرگانی خود را نیز در اختیار داشته باشند. برای دریافت کارت بازرگانی نیز به مدارک زیر نیاز است:
- کارت پایان خدمت مدیر عامل شرکت و یا رئیس هیئت مدیره شرکت
- مدرک تحصیلی مدیر عامل و یا رئیس هیئت مدیره
- مشخص بودن سوابق کاری در فعالیت های اقتصادی
- ارائه مدارکی مبنی بر عدم ورشکستگی
- پروانه کسب
- اجاره نامه رسمی یا سند مالکیت (برای اثبات داشتن مالکیت محل کار یا مشخص نمودن آدرس محل کار)
- داشتن حداقل 200 میلیون تومان سرمایه در حساب جاری (معتبر نزد بانک)
هزینه دریافت مجوز واردات و صادرات
تمام اشخاص حقیقی و حقوقی برای دریافت مجوزهایی که تا این بخش معرفی کردیم، موظف به پرداخت هزینه هایی هستند که در میانه راه مشخص می شود. با توجه به اینکه شرایط و قوانین واردات و صادرات ممکن است هر ساله تغییراتی داشته باشند، در خصوص هزینه دریافت مجوز واردات و صادرات نمی توان به طور دقیق اظهار نظر کرد. عوامل متعددی در این مورد تاثیرگذار هستند که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:
- هزینه حمل و نقل و خدمات آن
- هزینه باربری
- هزینه انبارداری
- هزینه ترخیص بار از گمرک
- هزینه بازرسی کیفی
- هزینه دریافت بیمه باربری
- هزینه بازرسی کالا
- دیگر هزینه های گمرکی
شرکت ها یا اشخاص وارد کننده در بخش گمرک باید هزینه های گوناگونی برای امور مختلف بپردازند. از جمله هزینه های مربوط به واحد گمرک عبارتند از:
- هزینه مدت زمانی که محموله در گمرک متوقف می شود و در انبار نگهداری می گردد.
- هزینه مربوط به صدور گواهی ترخیص کشتیرانی
- هزینه های مربوط به بارگیری با کانتینر (برای محموله هایی که جابجایی آن ها با کانتینر انجام می شود.)
- هزینه مربوط به قبض انبار الکترونیکی
- هزینه مربوط به پرینت اظهارنامه گمرکی
- هزینه مربوط به لاک و مهر اسناد که البته مقدار ناچیزی را شامل می شود.
- هزینه صدور گواهی استاندارد
- هزینه های مربوط به ارجاع محموله به آزمایشگاه (برخی از کالاها در واحد گمرک باید به بخش آزمایشگاه ارجاع داده شوند که این مورد نیز هزینه هایی را شامل می شود.)
- هزینه های مربوط به مالیات کارت بازرگانی ( در صورتی که کارت بازرگانی به نام شخص سومی باشد.)
- هزینه های مربوط به دستمزد ترخیص محموله از گمرک
سوالات متداول
1. مجوز واردات و صادرات چیست؟
2. آیا برای تمام کالاهای وارداتی به مجوز نیاز است؟
3. مهم ترین مجوزهای مورد نیاز برای واردات و صادرات کدامند؟
نتیجه
مجوزهای واردات و صادرات نقش بسیار مهمی در تجارت بین‌المللی ایفا می‌کنند. این مجوزها به کسب و کارها این امکان را می‌دهند که با رعایت قوانین و مقررات مربوطه، به صورت قانونی در بازارهای بین‌المللی فعالیت کنند. با توجه به اهمیت مجوزهای واردات و صادرات، توصیه می‌شود که کسب و کارها و صاحبان طرح‌های تجاری قبل از شروع فعالیت‌های بین‌المللی خود، با مقررات و الزامات مربوطه آشنا شوند و به درستی مجوزهای مورد نیاز خود را دریافت کنند. در نهایت، این تدابیر بهبود روند تجارت بین‌المللی و تضمین حقوق و منافع تمامی طرفین در معاملات تجاری را به همراه خواهند داشت.