یکی از مراحل دشوار در زمینه واردات کالا، ترخیص کالا از گمرک است که در آن، آشنایی با برخی عبارات و اصطلاحات رایج، موجب سرعت بخشیدن به پروسه ترخیص خواهد شد. یکی از این اصطلاحات رایج کالای ضبطی است، که همان کالا های ممنوع الورودی هستند که با روش های غیر قانونی وارد کشور شده و توسط اداره گمرک ضبط می شوند. اما در صورتی که کالا ها مجاز و قانونی باشند، ولی ترخیص آن ها به موقع انجام نشود، محموله به کالای متروک تبدیل می شود. در این مطلب، شما را با انواع کالا های ضبطی، اقدامات دولت در مورد آن ها و تفاوت کالای ضبطی با کالای متروکه آشنا می کنیم.
تعریف کالای ضبطی
همان طور که گفته شد، کالا های ممنوعه ای که به صورت غیر مجاز وارد کشور شوند، و اطلاعات و مشخصات آن ها به طور صحیح به گمرک اعلام نشده باشد، طبق قوانین گمرکی ایران، توسط ماموران گمرک ضبط و به مالکیت دولیت منتقل می شود. بعد از این اتفاق، فرصتی 3 ماهه از سمت گمرک به صاحبان کالا داده می شود تا مراحل قانونی ترخیص کالا را انجام داده ومالکیت بار خود را پس بگیرند و کالای ضبطی را آزاد کنند.
در صورتی که وارد کننده و صاحب کالا، مراحل لازم را در مدت زمان مشخص شده طی کرده و کالا را ترخیص کند، مشکلی وجود نداشته و در غیر این صورت، تصمیماتی در این خصوص گرفته خواهد شد که در ادامه در خصوص آن توضیح خواهیم داد.
اقدامات گمرک در مورد کالا های ضبطی
همان طور که می دانید، در صورت دادن مشخصات درست کالا به گمرک، فرصت 3 ماهه به صاحبان کالا داده می شود تا کالا را از گمرک ترخیص کنند. علاوه بر این، فرصت دو ماهه ای نیز وجود دارد که در صورت وجود شکایت، به مراجع قانونی مراجعه کرده و پس از آن، حداکثر تا 15 روز، فرصت برای ارائه گواهی و اسناد مربوطه فراهم شده است. در صورتی که پس از گذشت دو ماه، هنوز تکلیف کالا ها مشخص نشده باشد، بر اساس قوانین موجود، مالکیت کالا به دولت منتقل شده و پس از آن، به استناد ماده 37 قانون گمرکی، تمامی مسئولیت این کالا ها بر عهده سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی خواهد بود.
این سازمان، با تنظیم صورت جلسه ای، کالا ها را به انبار خود منتقل کرده و پیرو ماده ،33 با رعایت قوانین و مقررات مربوطه، اقدام به فروش کالای ضبطی خواهد کرد. در صورتی که، کالای تملیکی شامل مواد فاسد شدنی باشد و یا نگهداری از آن ها هزینه و خطرات احتمالی در پی داشته باشد، لازم است بدون در نظر گرفتن قطعی شدن ضبط آن ها، سریعا به فروش برسد. درآمد نهایی حاصل از این فروش، به عنوان سپرده نگهداری شده تا در زمان مناسب، توسط مراجع ذیصلاح در مورد تعیین تکلیف نهایی آن تصمیم گیری شود.
روش های فروش کالای ضبطی
به طور کلی، روش های فروش کالای ضبطی به سه دسته تقسیم می شوند که بر اساس تشخیص گمرک، می توان از یکی از روش ها برای فروش استفاده کرد. این روش ها، شامل حراج، مزایده و یا خرده فروشی بوده که پس از فروش کالا با هر کدام از این روش ها، هزینه های مربوط به انبارداری، بیمه، حمل و نقل و سایر موارد، از درآمد حاصل از فروش کسر شده و باقیمانده، به عنوان سپرده نگهداری می شود. در صورت استفاده از روش مزایده برای فروش کالا ها، صاحب کالا نیز می تواند در مزایده شرکت کند. علاوه بر این، مبلغی که در فروش از طریق مزایده به دست می آید، به عنوان سپرده نگهداری خواهد شد.
قوانین گمرک در مورد کالای ضبطی
بر اساس قوانین گمرکی موجود در ایران، چهار قانون کلی برای کالاهای ضبطی یا تملیکی وضع شده است که شامل موارد زیر می باشد:
- قانون اول: بر اساس این قانون، پس از تحویل کالا به انبار گمرک، فرصتی سه ماهه به وارد کننده داده شده تا کالا را از گمرک ترخیص کند. پس از پایان یافتن این مهلت سه ماهه، قابلیت تمدید تا دو ماه دیگر نیز برای فرد وجود داشته که پس از آن، مالکیت کالا به دولت داده خواهد شد.
- قانون دوم: در صورتی که کالا های وارداتی، از جمله مواد فاسد شدنی بوده و یا نگهداری آن ها هزینه اضافی برای گمرک داشته باشد و یا انبار گمرک، منابع کافی برای نگهداری آن ها را نداشته باشد، لازم است کالا ها به انبار مجهز دیگری منتقل شده که در غیر این صورت، گمرک هیچگونه مسئولیتی در قبال خراب شدن و یا فاسد شدن کالا نداشته و به سرعت آن ها را ضبط خواهد کرد.
- قانون سوم: تمامی کالا هایی که فرآیند ترخیص در آن ها به پایان رسیده است، ولی با این حال در حدود یک ماه از انبار گمرک خارج نشده اند، اجازه ضبط کردن داشته و تنها زمان ترخیص آن ها را می توان تمدید کرد.
- قانون چهارم: بر اساس این قانون، وظیفه تعیین مهلت برای ترخیص کالا های وارداتی از طریق مناطق آزاد تجاری، بر عهده سازمان های مسئول در این مناطق بوده و در صورت پایان یافتن این مهلت مشخص شده، تمامی کالا ها ضبط خواهند شد.
تفاوت کالای ضبطی با کالای متروکه
به طور کلی باید گفت، کالای ضبطی و کالای متروکه دو مفهوم متفاوت هستند. همان طور که گفته شد، کالای ضبطی توسط گمرک ضبط شده و به دلیل غیر مجاز بودن واردات یا نقض قوانین گمرکی، در اختیار گمرک قرار گرفته و مالکیت آن به دولت منتقل می شود. در حالی که کالای متروک، توسط صاحبان خود رها شده و تلاشی نیز برای بازیابی یا پس گیری آن انجام نشده است. این نوع کالا ها، دارای مالکیت عمومی بوده و توسط دیگران استفاده شده و یا فروخته خواهند شد.
چگونگی تعیین تکلیف کالا های ضبطی مختلف در گمرک
به طور کلی، کالا های ضبطی گمرک به دو دسته اقلام فاسد شدنی و غیر فاسد شدنی تقسیم می شوند که تعیین تکلیف در هر کدام از این کالا ها، شامل اقدامات مدیریتی و برخورد با این دو نوع کالای ضبطی است. در ادامه، تعیین تکلیف هر کدام از این دو دسته کالا را بررسی خواهیم کرد:
کالا های ضبطی فاسد شدنی
از آن جایی که این نوع کالای ضبطی نیاز به رسیدگی فوری دارد، گمرک تمامی مسئولیت های مربوط به جمع آوری، حمل و نگهداری از آن ها را بر عهده گرفته و اقدامات لازم برای انتخاب بهترین روش ترخیص این نوع کالا ها را انجام خواهد داد. کالا های ضبطی فاسد شدنی، تا مدت زمان قانونی مشخصی در انبار گمرک نگهداری شده و پس از آن به فروش می رسند.
دولت، فرصتی 6 ماهه را برای تعیین تکلیف آن ها در نظر گرفته و سپس، اقدام به فروش آن ها خواهد کرد. مبلغ به دست آمده از فروش، تا زمان تعیین تکلیف نهایی توسط دولت به صورت سپرده نگهداری شده و در صورتی که مرجع رسیدگی، تشخیص دهد که کالا اجازه فروش را ندارد، لازم است به انبار انتقال داده شود.
کالا های ضبطی غیر فاسد شدنی
روش های تعیین تکلیف گمرک برای کالا های غیر فاسد شدنی، شامل موارد زیر می باشد که استفاده از هر کدام این روش ها، بستگی به شرایط و مقررات قانونی و سیاست های گمرکی دارد:
- تملیک: اگر کالای مورد نظر مشمول قوانین گمرکی بوده و مجوز لازم برای ورود به کشور را نداشته باشد، گمرک توقیف محموله را انجام داده و سپس، مالکیت را به دولت انتقال می دهد.
- توقیف: در برخی موارد، به دلیل نقض قوانین گمرکی، برخی مشکلات اداری، مالی یا قضایی کالا ها توسط گمرک توقیف شده و به مدت معینی نگهداری می شوند تا تصمیم گیری نهایی در مورد آن ها صورت گیرد.
- اعاده: در این شرایط، کالا های ضبطی با رعایت قوانین مربوطه، به کشور مبدا برگردانده می شوند. لازم است این کار، با هماهنگی گمرک های دو کشور و توافقات دوجانبه صورت گیرد.